درسنامه کلیات امامت صفحه 168

برخی مفسرین اهل سنت در معنی امام، به این حدیث از امام علی علیه السلام اشاره کرده اند: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : یوْمَ نَدْعُوا کلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ قال: «یؤتی کل قوم بإمام زمانهم و کتاب ربهم و سنّه نبیهم»؛ که در آن امام کسی غیر از پیامبر و کتاب خدا دانسته شده است.(1)

در برخی از تفاسیر شیعه به تعدد احتمالات در مورد امام اشاره شده است.(2) البته در همه تفاسیر به صورت تحلیلی یا نقل از امامان معصوم علیهم السلام اشاره شده مراد از امام، امام زمان است که یا پیامبر است یا وصیّ او؛ و در برخی از تفاسیر همین معنا به عنوان تفسیر اصلی و صحیح مطرح شده است.(3)

بررسی و تبیین

با بررسی اقوال می توان دریافت که برخی از آنها نمی تواند به عنوان تفسیر آیه مطرح باشد. همچنانکه برخی از مفسرین نیز آنها را مورد نقد قرار داده اند.(4) اکنون با توجه به کلام مرحوم علامه طباطبایی، به اشکالاتی که بر این اقوال وارد شده اشاره می کنیم.

1. کتابی که برای هر امت نازل شده است؛ پس در روز قیامت اهل تورات با تورات و اهل انجیل با انجیل و اهل قرآن با قرآن محشور می شوند.

در این دیدگاه، دو اشکال وجود دارد:

الف) اولین کتاب آسمانی، کتاب حضرت نوح بوده است. بر اساس این دیدگاه، امت های

1- ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج 6، ص115؛ همچنین ر.ک: رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عده الأبرار، ج 5، ص591.
2- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 6، ص504؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 6، ص663؛ ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج 12، ص252؛ کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج 5، ص292؛ فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، ج 14، ص186؛ حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج 7، ص418؛
3- فیض کاشانی، ملا محسن، الأصفی فی تفسیرالقرآن، ج 1، ص690؛ سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، إرشاد الأذهان إلی تفسیر القرآن، ص294؛ طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص286؛ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 10، ص119.
4- علامه طباطبایی، المیزان ، ج 13، ص165.