درسنامه کلیات امامت صفحه 18

مقتدا بودن و سرپرستی است؛ و ثانیاً امام حق دارای ویژگی هایی چون غیر ظالم (معصوم) و دارای صبر و یقین است؛ و ثالثاً امام حق منتخب خداوند است.

معنای اصطلاحی

با مروری گذرا به تعاریف دانشمندان اسلامی در مورد امامت به تعریفی تقریبا مشابه و واحد می رسیم که این سؤال را در ذهن ایجاد می کند که آیا دیدگاه دانشمندان هر دو فرقه در ماهیت و حقیقت امامت یکی است و اختلاف تنها در مصداق آن است؟ و اگر چنین است چرا نظام بحث امامت در بیان علمای فریقین این همه متفاوت است؟ آیا می توان یک حقیقت را پذیرفت ولی برای واجد و مصداق آن، شرایط متفاوت و متضاد قائل شد؟ چگونه است که استدلال های هر دو گروه در مورد اصل امامت و شرایط امام با یکدیگر تفاوت اساسی و جوهری دارد به گونه ای که یکی دیگری را نفی می کند؟ و اینکه چگونه یک حقیقت واحد نزد یک گروه کلامی بوده و نزد گروه دیگر فقهی است؟

تعریف امامت در بیان دانشمندان شیعه

1. شیخ صدوق (م386): «أن الإمامه إنما هی مشتقه من الایتمام بالإنسان و الایتمام هو الاتباع و الاقتداء و العمل بعمله و القول بقوله».(1) ایشان مرادشان از تبعیت و اطاعت را چنین بیان می کند: «و یجب أن یعتقد أنه یلزمنا من طاعه الإمام ما یلزمنا من طاعه النبی صلی الله علیه و آله و سلم، و أن کل فضل آتاه الله عز و جل نبیه فقد آتاه الإمام إلا النبوه».(2)

2. شیخ مفید (م413): «الإمام هو الإنسان الذی له رئاسه عامه فی أمور الدین و الدنیا نیابه عن النبی».(3) به نظر می آید مراد ایشان از ریاست عامه چنین باشد: «انّ الائمه القائمین مقام الانبیاء فی تنفیذ الاحکام و اقامه الحدود و حفظ الشرائع و تأدیب الأنام، معصومون کعصمه الانبیاء».(4)

3. سید مرتضی علم الهدی (م436): «الامامه ریاسه عامه فی الدین بالاصاله لا بالنیابه عمن

1- شیخ صدوق، الهدایه فی الاصول و الفروع، المقدمه، ص152؛ معانی الاخبار، ص69.
2- شیخ صدوق، الهدایه فی الأصول و الفروع، المتن، ص27.
3- شیخ مفید، النکت الاعتقادیه، ص39.
4- شیخ مفید، اوائل المقالات، ص65.