درسنامه کلیات امامت صفحه 209

و یگانه بودن در منصب امامت.(1)

صفاتی که یا به دلیل اختلافی بودن یا به جهت اهمیت ویژه ای که دارند، بیشتر مورد اهتمام و توجه متکلمان اسلامی قرار گرفته اند، عبارتند از: عصمت، علم، و افضلیت.(2)

الف. عصمت

اشاره

لزوم عصمت امام از عقاید مسلّم شیعهِ امامیه است.(3) شیخ مفید در این باره گفته است: امامانی که در اجرای احکام و اقامهِ حدود الهی و حفظ شرایع و تربیت بشر جانشینان پیامبرانند، هم چون پیامبران، معصوم اند و صدور گناه صغیره (نیز) از آنان روا نیست. آنان در مسایل مربوط به دین و احکام الهی دچار لهو و نسیان نخواهند شد. این مطلب مورد قبول همهِ امامیه است؛ مگر افراد شاذی که با استناد به ظواهر پاره ای از روایات که تأ ویلات درستی دارد، به اعتقادی نادرست گرویده اند.(4)

علامه حلّی نیز گفته است: امامیه بر این عقیده اند که امامان، هم چون پیامبران، باید در تمام دوران زندگی از همهِ گناهان و پلیدی ها، عمداً و سهواً، معصوم باشند؛ زیرا آنان، همانند پیامبران حافظان شرع الهی اند.(5)

مفهوم شناسی

صاحب مقاییس اللغه در معنای این کلمه می گوید: أصل واحد صحیح یدلّ علی إمساک و منع و ملازمه. و المعنی فی ذلک کلّه معنی واحد. من ذلک العصمه، أن یعصم اللّه تعالی عبده من سوء یقع فیه... و العصمه: کلّ شی ء اعتصمت به. اصل واحد صحیح است که دلالت دارد بر امساک و منع و همراهی. و معنا در همه یکی است. و از آن است

1- تلخیص المحصل، رساله الامامه، ص429.
2- برگرفته از: ربانی گلپایگانی، علی، «متکلمان اسلامی و بایستگی های امامت»، فصل نامه علمی – پژوهشی انتظار موعود، ش8.
3- در بحث عصمت، از کتاب امامت در بینش اسلامی اثر استاد علی ربانی گلپایگانی استفاده زیادی شده است.
4- اوائل المقالات، ص65.
5- نهج الحق و کشف الصدق، ص164.