درسنامه کلیات امامت صفحه 220

ب) مردم معصوم نبوده و خطاپذیرند.

بنابراین، ملاک نیاز افراد جامعه اسلامی به امام، مکلف بودن و معصوم نبودن آنان است. در این صورت اگر امام نیز معصوم نباشد، ملاک احتیاج به امام در او بوده و او نیز به امام دیگری نیاز دارد. این سخن درباره امامِ امام و هر امام دیگری که معصوم نباشد، نیز جاری خواهد بود. در نتیجه اگر امام معصوم، نباشد، باید در یک زمان امامان نامتناهی وجود داشته باشد و چنان که گذشت، این امر محال است.

این استدلال در بیش تر کتاب های متکلمان امامیه مطرح شده است.(1) سید مرتضی آن را استوارترین دلیل عقلی بر لزوم عصمت امام دانسته است.(2) خواجه نصیرالدین طوسی با عبارتی کوتاه به این استدلال اشاره کرده و گفته است: و امتناع التسلسل یوجب عصمته؛(3) امتناع تسلسل موجب این است که امام معصوم باشد.

بررسی اشکالات

بر این استدلال اشکالاتی وارد شده است که لازم است آن ها را بررسی کنیم:

اشکال اول

این اشکال دو بخش دارد:

الف) فلسفه وجوب امامت اجرای احکام و حدود الهی اجرا و دفاع از کیان امت اسلامی در برابر هجوم دشمنان است. بنابر این اگر امام نباشد ضررها و مفاسد بزرگی بر جامعه وارد می شود(4) و چون دفع این گونه ضررها و مفاسد از نظر شرع واجب است، امامت نیز

1- ابوالصلاح حلبی در تقریب المعارف، ص100؛ سدید الدین حمصی در المنقذ من التقلید، ج2، ص278؛ ابن میثم بحرانی در قواعد المرام، ص177؛ علامه حلّی در آثار کلامی خود مانند کشف المراد، ص492؛ و نهج المسترشدین، مبحث امامت؛ و الباب الحادی عشر، مبحث امامت؛ فاضل مقداد در کتاب های کلامی خویش مانند اللوامع الالهیه، ص330؛ ارشاد الطالبین، ص333 و النافع یوم الحشر فی شرح باب الحادی عشر، ص69.
2- الشافی فی الامامه، ج1، ص289.
3- تجرید الاعتقاد، مبحث امامت. ص222.
4- عضدالدین ایجی در این باره گفته است: «فی نصب الاِمام دفع مضرّه لایتصور اعظم منها»؛ (ایجی، عضدالدین، شرح المواقف، ج8، ص346).