درسنامه کلیات امامت صفحه 270

إِلَیک طَرْفُک»(1) و «قُلْ کفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَینِی وَ بَینَکمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ»(2) روایت شده است که ائمه علیهم السلام همه علم کتاب را در اختیار داشتند، که روایت آن گذشت.(3)

7. الهام ربانی؛ حارث بن مغیره گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: از علم عالم خود (یعنی امام از شما خانواده) به من خبر دهید. فرمود: از رسول خدا6 و از علی علیه السلام به ارث رسیده است. عرض کردم: به ما گزارش می دهند که علم، به دل شما الهام می شود و در گوش شما وارد می گردد. فرمود: گاهی چنین است.(4)

مفضل بن عمر گوید: به حضرت ابوالحسن علیه السلام عرض کردم: برای ما از امام صادق علیه السلام روایت کرده اند که فرموده است: همانا علم ما یا مربوط به گذشته است و یا نوشته شده و یا وارد شدن در دل و تأثیر در گوش. فرمود: اما گذشته مربوط به امور پیشین است که می دانیم و اما نوشته شده مربوط به آینده است و اما وارد شدن به دل الهام است و اما تأثیر در گوش امر فرشته است.(5)

ازدیاد علم امام و ارادی بودن آن

در برخی روایات تعابیری آمده است که ظاهر آن چنین می رساند که امامان علیهم السلام از برخی امور آگاهی ندارند، و یا علم آنان بالفعل نیست. مرحوم کلینی در کتاب الحجه از کافی باب هایی را عنوان داده است مانند «بَابٌ فِی أَنَّ الْأَئِمَّهَ7 یزْدَادُونَ فِی لَیلَهِ الْجُمُعَه»،(6) و «لَوْ لَا أَنَّ الْأَئِمَّهَ7 یزْدَادُونَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَهُم»،(7) و «أَنَّ الْأَئِمَّهَ7 إِذَا شَاءُوا أَنْ یعْلَمُوا عُلِّمُوا».(8)

مرحوم ملاصدرا علم ارادی امام را مقام تفصیل علوم می داند.(9) و شاید بتوان گفت این علوم می تواند درباره ذات احدیت باشد.

1- (نمل/40.)
2- (رعد/43.)
3- کافی، ج1، ص257، ح3.
4- کافی، ج1همان، ص264، ح2.
5- کافی، ج1، ص264همان، ح3.
6- کافیهمان، ص253.
7- همانکافی، ص254.
8- همانکافی، ص258
9- شرح أصول الکافی (صدرا)، ج 1، ص160.