درسنامه کلیات امامت صفحه 275

دیگری وجود ندارد.(1)

توضیح این که در سنجش میان امام و مردم پیرامون فضایل و کمالات انسانی سه حالت وجود دارد:

1. امام در کمالات و فضایل بر مردم برتری دارد؛

2. امام در فضایل و کمالات نسبت به دیگران مفضول است؛

3. امام با مردم در فضایل و کمالات مساوی است.

فرض دوم باطل است، زیرا لازمه آن تقدیم مرجوح بر راجح است که قبیح است. فرض سوم نیز باطل است، زیرا لازمه آن ترجیح بلامرجح است که آن هم قبیح می باشد. بنابراین فرض نخست متعین می شود.

بررسی اشکالات

منکران لزوم افضلیت امام بر این استدلال ایرادهایی وارد کرده اند:

1. افضلیت شرط عقلی نیست؛

افضلیت از شرایطی نیست که از طریق عقل بر آن استدلال شود. شرایط عقلی شرایطی است که امامت بر آن استوار است مانند علم امام به احکام شریعت. هرگاه شرطی در این درجه نباشد باید از طریق دلیل نقلی اثبات شود.(2)

پاسخ: ملاک عقلی بودن شرط امامت آن است که حقیقت امامت به آن وابسته باشد. البته ممکن است شرایط از حیث وضوح و روشنی، یکسان نباشد و برخی نسبت به برخی دیگر روشن تر باشند.

2. قبح عقلی مستلزم قبح شرعی نیست؛

سعدالدین تفتازانی در نقد این استدلال گفته است امامت یک مسئله دینی است. اگر مقصود از قبح تقدیم مفضول بر افضل این است که ارتکاب آن سبب استحقاق مذمت و کیفر نزد خداوند است، قبح به این معنا ثابت نیست، و اگر مقصود این است که این کار با