درسنامه کلیات امامت صفحه 318

وی متمرکز می شود و با داشتن آن معنویت، قافله سالار معنویت، مسلط بر ضمائر و شاهد بر اعمال و حجت زمان می شود. زمین، هیچ گاه از ولی که حامل چنین معنویتی باشد و به عبارت دیگر از انسان کامل خالی نیست...

از نظر شیعه، در هر زمان، یک انسان کامل وجود دارد که برجهان و انسان نفوذ غیبی دارد و ناظر بر ارواح و نفوس و قلوب و دارای نوعی تسلط تکوینی بر جهان و انسان است؛ همچنان که گفته اند: آیه کریمه "النبی اولی بالمومنین من انفسهم" ناظر براین معنا از ولایت نیز بوده باشد.(1)

تکیه گاه تصرف تکوینی

در پایان مناسب است به این نکته اشاره شود که یک انسان چگونه و بر اساس چه حقیقتی می تواند در موجودات تصرف تکوینی داشته باشد.

الف) نفس مجرد و قوی: برخی از صاحب نظران بر این مطلب تصریح دارند که نفس انسان در اثر رسیدن به مرحله ای از کمال نفسانی این قدرت را پیدا می کند که بتواند در عالم تکوین تصرفاتی داشته باشد. و هر مقدار که به مراتب بالاتر از کمال نفس برسد دایره قدرت تصرف او نیز بیشتر خواهد بود. این مطلب نیاز به اثبات عقلی و نقلی خاصی ندارد، زیرا انسانهایی هستند که با ریاضت (هر چند از راه باطل باشد) قدرت تصرف را در محدوده خاصی پیدا کرده اند.

ب) علم برتر: در قرآن کریم آمده است: «قالَ الَّذی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکتابِ أَنَا آتیک بِهِ قَبْلَ أَنْ یرْتَدَّ إِلَیک طَرْفُک».(2) البته این مطلب ثابت است که هرکس علم بیشتری داشته قدرت بیشتری نسبت به دیگران دارد؛ چنانکه فردوسی نیز می گوید: «توانا بود هر که دانا بود».

ج) مقام هدایت گری انسان: کسی که واجد مقام هدایت گری بوده و از طرف خدا مأمور راهنمایی انسانها می شود در مواردی نیاز به تصرف تکوینی پیدا می کند. این ولایت و تصرف تکوینی گاه در قالب معجزه نمود پیدا کرده و الهی بودن هادی را اثبات می کند، و گاه در قالب هدایت باطنی معنا می یابد که در بحث امامت توضیح آن خواهد آمد.