درسنامه کلیات امامت صفحه 339

دیدگاه اهل سنت (بیعت و انتخاب)

اهل سنت به علت عدم پذیرش وجود نص برای تعیین امام، راه بیعت و انتخاب را برای تعیین امام پیشنهاد داده اند. تقتازانی گفته است:

روش مورد قبول ما و معتزله و خوارج و صالحیه در ثبوت امامت برای فرد، انتخاب اهل حل و عقد و بیعت آنان است و اجماع آنان بر این مطلب شرط نیست؛ بلکه اگر یکی از آنان با کسی به عنوان امام بیعت کند، امامت او ثابت می شود؛ بدین جهت، ابوبکر درباره اثبات امامت خود، منتظر نماند که خبر بیعت با او در شهرها منتشر شود و کسی هم در این باره با او مخالفت نکرد. نیز عمر به ابوعبیده گفت: دستت را دراز کن تا با تو بیعت کنم، و ابوعبیده گفت: آیا با حضور ابوبکر چنین پیشنهادی را به من می دهی؟ بدین جهت عمر با ابوبکر بیعت کرد. این مذهب اشعری است، به این شرط که بیعت در حضور عده ای باشد تا فرد دیگری مدعی نشود در پنهان، با وی به عنوان امام بیعت شده است. بیشتر معتزله بغداد پنج نفر از کسانی که صلاحیت بیعت را دارند، شرط کرده اند. آنان در این باره به جریان شورای شش نفره -که توسط عمر برای تعیین امام پس از وی تشکیل شد- استناد کرده اند.(1)

استدلال شیعه امامیه بر لزوم نص در تعیین امام

اشاره

شیعه امامیه برای اثبات نظریه خود، دلایل عقلی و نقلی بسیاری آورده اند که به تبیین و بررسی برخی از آنها می پردازیم.

1. صفات امام

مهم ترین دلیل متکلمان امامیه بر این که امام باید از راه نص شرعی معین شود صفات امام است. عصمت، افضلیت و علم امام از شرایط مهم برای امامت شمرده شده است. این صفات حالتی درونی بوده و آگاهی از وجود آنها در یک فرد، برای سایر افراد ممکن نیست؛ بنابراین، آنان نمی توانند فرد واجد این صفات را برای امامت تشخیص دهند. و چون خداوند بر احوال انسان ها آگاه است، لذا تعیین امام نیز از جانب خداوند است و به واسطه