درسنامه کلیات امامت صفحه 366

استناد نماید، در آن صورت، احتجاج امام علیه السلام با او، وی را مغلوب و ملزم نمی ساخت.(1)

خامساً، رفتار عباس عموی پیامبر در بیعت با امام علی علیه السلام می تواند به معنای اعلام حمایت باشد نه دادن مشروعیت؛ همچنانکه سخن ایشان مبنی بر استعلام از پیامبر در مورد خلافت می تواند به این معنا باشد که آیا اهل بیت به حق خود می رسند یا خیر؟

ب) رفتار صحابه

از جمله دلایل اهل سنت بر مشروعیت راه انتخاب آن است که در صدر اسلام، صحابه پیامبر از این طریق برای تعیین جانشین پیامبر و امام استفاده کردند و اعتراض و انکاری نسبت به این شیوه نشد.

تفتازانی می گوید:

صحابه بعد از وفات پیامبر و کشته شدن عثمان، به اختیار امام و عقد بیعت با او پرداختند بدون آنکه منکری باشد؛ پس اجماع است بر اینکه انتخاب و عقد بیعت، راه تعیین امام است.(2)

بررسی و نقد

جمع شدن گروهی از صحابه پس از رحلت پیامبر در سقیفه بنی ساعده و انتخاب ابوبکر به عنوان جانشین رسول خدا، اتفاق افتاده و تاریخ آن را ثبت کرده است. اما در این زمینه چند نکته محل دقت است:

1. اجتماعی که در سقیفه بنی ساعده شکل گرفت، بخش بسیار کوچکی از صحابه را شامل شده بود، یعنی گروهی از افراد قبیله خزرج و اوس، که در ادامه این اجتماع، چند نفر از مهاجرین (حدود 5 نفر) به آنها اضافه شدند. جای این سؤال است که بقیه صحابه کجا بودند؟ چرا بقیه دعوت نشدند؟ آیا آنان از اهل حلّ و عقد محسوب نمی شدند؟ آیا نسبت به