امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 119

این اجماع، در حقیقت، اثبات اصل بودن امامت، با قول امام می باشد که دور است.(1)

د. ضرورت امامت و نقد آن

یکی دیگر از دلایل مدّعیان کفر مخالفان، ادّعای ضرورت(2) در مسأله امامت است. خلاصه استدلال، چنین است: امامت حضرت علی علیه السلام از جانب خدا و توسط پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به مناسبتهای گوناگون: از جمله، در جریان غدیر خم، اعلام شده و نقل متواتر این مطلب، آن را به سرحدّ ضرورت رسانده است. بنابراین، انکار آن، در حقیقت، انکار یکی از ضروریات دین اسلام است که منجر به کفر می شود.

پاسخ، این است که:

اولاً، امامت به معنایی که نزد امامیّه مطرح است، از ضروریات دین محسوب نمی شود؛ زیرا ضروریات دین، اموری است که نزد همه فِرَق اسلامی و تمام طبقات مسلمانان، بدیهی باشد(3) و امامتی که شیعه مدّعی آن است، نَه تنها از ضروریات نیست، بلکه عدّه زیادی، خلاف آن را از ضروریات می پندارند.(4)

ثانیا این دلیل، به یک اعتبار اعم، و به اعتبار دیگر، اخص از مدّعاست. اعم بودن آن، از این روست که ضرورت، وصف انحصاری اصول دین نیست، بلکه برخی از امور فرعی نیز متّصف به ضرورت می شود؛ مانند وجوب نماز، روزه و... که از ضروریات دین اسلام به شمار می رود.

بنابراین، از صرف اتّصاف مسأله ای به ضرورت، لزوما نمی توان اصل بودن آن را نتیجه گرفت. اما اخص بودن آن، از این نظر است که امامت به معنای یاد شده، نَه

1- . محمدحسن قدردان قراملکی، «نظریّه جداانگاری امامت از اصول دین»، نامه مفید، سال چهارم، شماره 2.
2- . علامه حلّی، شرح فصّ الیاقوت به نقل از الحدائق الناضری، ج5، ص175.
3- . امام خمینی، کتاب الطهاری، ج3، ص325.
4- . محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج6، ص62؛ شیخ انصاری، کتاب الطهاری، ج2، ص353؛ سیدمحسن حکیم، المستمسک، ج1، ص395؛ سیدابوالقاسم خویی، التنقیح، ج3، ص86؛ امام خمینی، کتاب الطهاری، ج3، ص325.