امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 120

نزد همه، بلکه تنها نزد امامیّه از ضروریات است؛ زیرا آنچه نزد همه از ضروریات محسوب می شود، ولایت به معنای محبّت است، امّا ولایت به معنای امامت و خلافت، فقط نزد شیعه، مسلّم است.(1)

گفتار پنجم: امامت، به منزله اصل در مذهب

اشاره

این نظریه را می توان بازسازی و ترمیم نظریه دوم دانست. انگیزه طرح دیدگاه فوق، پاسخ به اِشکال معروفی است که دامنگیر نظریه جزو اصول دین انگاشتن امامت بوده است. اشکال، چنین است که لازمه تلقی امامت به عنوان اصلی از اصول دین، خروج اکثر فرق اسلامی از حوزه اسلام و دین است؛ در حالی که این لازم، به دلایلی که گذشت، پذیرفتنی نیست. برای حل این معضل، راه حل هایی ارائه شده است که از جمله، نظریه جزو اصول مذهب دانستن امامت است.

سه راه حل در این باره، قابل طرح است:

1. اسلام واقعی و ظاهری

برخی با تقسیم اسلام به اسلام واقعی و ظاهری، به حل مسأله پرداخته و گفته اند: از آن جا که مخالفان، منکر یک اصل دینی (امامت) هستند، نمی توانند مسلمان واقعی باشند، و از سوی دیگر، چنان که گذشت، طبق پاره ای از آیات و روایات و سیره امامان معصوم شیعه و اصحاب آنان و فقهای امامیه، مخالفان امامت، مسلمان تلقی شده اند. بنابراین، چاره ای نیست جز این که گفته شود مخالفان، مسلمانند، لکن اسلامشان، ظاهری است و در ترتّب احکام اسلامی، همین مقدار، کافی است.(2)