امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 127

می توان محقق لاهیجی،(1) مهدی نراقی(2) و استاد مطهری(3) را نام برد. لیکن برخی از محققان(4) معاصر، بر این نکته که متکلمان مذاهب اسلامی، حتی در تعریف امامت نیز با هم اختلاف نظر دارند، پای می فشارند.

گفتار اول: اشاعره و ضرورت امامت

اشاره

اشاعره و اکثر معتزله، بر این باورند که نصب امام، شرعا بر مردم واجب است. بنابراین، تفسیر آنها از ضرورت امامت، دارای دو قید است: اولاً، وجوب را شرعی می دانند و نه عقلی و ثانیا، آن را از باب «وجوب علی الناس» می انگارند و برای اثبات این مدعا، به ادله ای تمسّک کرده اند که در ذیل به مهمترین آنها اشاره می شود:

1. اجماع

اشاره

عمده ترین دلیل آنان، اجماع صحابه و دیگران بر این امر است. می گویند: کلیه اصحاب، پس از درگذشت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، مهمترین واجب الهی (دفن جسد مطهر ایشان) را رها کردند و به سروسامان بخشیدن به مسأله جانشینی وی پرداختند. آنگاه که ابوبکر گفت: «ای مردم! هر کس محمد صلی الله علیه و آله را می پرستید، بداند که وی مرده است و هر کس خدای او را پرستش می کرد، پس او زنده است و هرگز نمی میرد. باید برای این امر (جانشینی پیامبر) فردی انتخاب شود. خدا شما را رحمت کند! آرای خود را ارائه دهید»، همه وی را تصدیق کردند و هیچ کس نگفت که نیازی به امام نداریم. البته صحابه درباره شخص جانشین، به توافق نرسیدند، ولی همه لزوم

1- . لاهیجی، گوهر مراد، ص329.
2- . محمدمهدی نراقی، انیس الموحدین، ص127.
3- . مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج4، ص871.
4- . ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج9، ص18.