امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 128

جانشینی را تأیید کردند.(1)

پس از صحابه، امّت اسلام نیز بر عمل آنان، مهر تأیید زد. بدین ترتیب، عملی که مورد تأیید اصحاب و امت اسلام است، واجب می شود؛ زیرا در حدیث آمده است: «لاتجتمع أمّتی علی الضلالی».(2) و از آن جا که اجماع، از منابع شرع است، پس امامت، شرعا واجب است.

نقد دلیل اجماع

اجماع در مفهومی که دانشمندان اهل سنت در اثبات مدعای خود به آن تمسّک نموده اند، از جهات مختلفی قابل نقد است:

1. این اجماع، توافقی جمعی از صحابه در سقیفه بنی ساعده بود که در غیاب دیگران انجام شد و ضمن تأکید بر اصل لزوم جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله، ابوبکر بن ابی قحافه را به این سمت برگزیدند؛ در صورتی که توافق جمع مزبور، با هیچ یک از معانی معتبر اجماع در نزد اهل سنت، سازگاری ندارد. از نظر آنان، اجماع در صورتی تحقق می یابد که یکی از توافقات زیر حاصل آید:

الف. اتفاق کل.

ب. اتفاق اهل حل و عقد.

ج. اتفاق مردم مدینه.

د. اتفاق اعاظم علمای اسلام.

کسانی که اندک آشنایی با تاریخ صدر اسلام دارند، به خوبی می دانند که در