امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 16

حقّانیت امامت در قرآن و با روی آورد کاملاً درون دینی می پردازد و بخش دوم آن به تحلیل امامت در اخبار و احادیث، اختصاص می یابد. این بخش، متضمن پژوهشی سترگ در حدیث شناسی است که به تحلیل احادیث غدیر،(1) منزلت، ولایت، طیر (طیر مشوی)، مدینی العلم،اشباه، مناصبت، نور، علی مع الحق، ثقلین و... پرداخته است. از این کتاب پرارج، خلاصه ای نیز به نام نفحات الازهار فی خلاصی عبقات الانوار تدوین و منتشر شده است.(2)

5. روی آورد تاریخی

رهیافت تاریخی در امامت پژوهی، غالبا به امامت خاصه متعلق است. مورخان فرهنگ و تمدن اسلامی، مسأله امامت را نخستین مسأله سرنوشت ساز در تاریخ اسلام می دانند و بر اساس این نگرش، سعی دارند با ابزارها و روشهای رایج در دانش تاریخ، به تحلیل آن بپردازند. مسأله اساسی دانشمندانی که با روی آورد تاریخی به تحلیل امامت پرداخته اند، این است که آیا پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله برای پس از رحلت خود، شخص معینی را برای تصدی امر امامت معین فرموده اند یا نه. و شیوه آنها، نه تحلیل کلامی است که منطقا به دلیل اهمیت امر امامت در استمرار نبوت، پاسخ مثبت به سؤال، اجتناب ناپذیر است و نه تحلیل درون دینی است که به نقد و تحلیل روایات می پردازند، بلکه شیوه آنها، مراجعه به اسناد و دلایل تاریخی است که از صدر اسلام به جای مانده است. پرداختن به ماجرای مواجهه امت با مسأله خلافت پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و نقد و تحلیل این ماجرا، یکی از عمده ترین مباحث روی آورد تاریخی است.(3)

1- . بخش حدیث غدیر عبقات را استاد مولانا بروجردی در ده مجلد منتشر کرده است 1404-1411ه.ق، قم.
2- . برای آشنایی اجمالی با عبقات ر.ک: محمد صحتی سردرودی، «عبقات الانوار، کاری کارستان»، آینه پژوهش، شماره 66، بهمن و اسفند 1379، ص93 - 105.
3- . نمونه ای از این رهیافت، مقاله «ماجرای امامت پس از رحلت پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله » است که در بخشپایانی همین مجموعه آمده است.