امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 160

فسق، مانع تداوم امامت نمی باشد؛ اعم از این که فسق، مربوط به افعال جوارح باشد و از روی شهوت مرتکب منکرات شود یا این که متعلق به اعتقاد باشد؛ به طوری که با عارض شدن شبهه ای، راه خلاف حق را برگزیند.(1)

دلایلی که اشاعره و معتزله برای معتبر نبودن عصمت اقامه کرده اند، اختصارا بدین ترتیب است:

دلیل اول: آنچه احتیاج به دلیل دارد، اشتراط عصمت است، والا معتبر ندانستن عصمت، احتیاج به دلیل ندارد.(2)

دلیل دوم: چنان که می دانیم، ابوبکر، امام بود و هیچ کس عصمتش را لازم و واجب ندانسته است.(3)

دلیل سوم: عصمت، در صورتی لازم است که فرد مورد نظر، از جانب خدا، حجت باشد؛ مثل پیامبر صلی الله علیه و آله و حال آن که امام، حجت بر مردم نمی باشد؛ زیرا مسائل دین را ما از پیامبر صلی الله علیه و آله اخذ می کنیم.(4)

نقد ادله منکران عصمت، در پرتو بیان «ادله عقلی عصمت» که شیعه اقامه کرده است، مورد بحث قرار می گیرد.

د. دلایل عقلی عصمت

متکلمان شیعه، در اثبات ضرورت معصوم بودن امام، ادله گوناگون عقلی و نقلی به میان آورده اند. از میان ادله عقلی، به ذکر دو دلیل عمده و مهم، بسنده می کنیم:

دلیل اول: شرط حفاظت از شرع، عصمت است.

مسؤولیت اصلی امام، حفاظت از شرع است و به این جهت است که باید معصوم باشد؛ مگر آن که کسی مدعی شود که حفاظت از دین، منحصر در امام نمی باشد و

1- . محمدجواد مغنیه، الجوامع و الفوارق بین الشیعی و السنی، ص112.
2- . تفتازانی، شرح المقاصد، ج5، ص249.
3- . جرجانی، شرح المواقف، ج8، ص350.
4- . عبدالجبار معتزلی، المغنی، ج20، ص75.