امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 168

معصوم علیه السلام در تمام عمرش مرتکب گناه نمی شود؟ او گفت: من که یک غیرمعصومم، مدت چهل سال است که یک مکروه هم انجام نداده ام، چه رسد به امام معصوم علیه السلام.(1)

2. افضلیت

اشاره

یکی دیگر از ویژگیهایی که مورد اختلاف است، ویژگی افضلیت است که بنا به نظر شیعه، امام باید افضل باشد. و مفضول، حق امامت ندارد و خداوند، کسی را به امامت منصوب می کند که از سایر مسلمانان، افضل باشد.

الف. ملاک افضلیت

آیا افضلیت به معنای کثرت ثواب، کثرت علم یا کثرت عمل است؟ و آیا فرقی بین اینها هست یا ملازم همدیگرند؟ از کلمات اشاعره و معتزله بر می آید که افضلیت را به معنای کثرت ثواب می دانند.

قاضی عبدالجبار می گوید: افضل به معنای اکثر الثواب است.(2) به همین خاطر، راه شناخت افضل را شرع می دانند؛ به این دلیل که عقل نمی تواند مقدار ثواب و عقاب را معین کند.

تفتازانی بعد از ذکر فضایل علی علیه السلام می گوید: در این که علی علیه السلام دارای این فضایل و کمالات است، نزاعی نیست، ولی این فضایل، دلالت بر افضلیت به معنای کثرت ثواب و کرامت در نزد خدا نمی کند.(3)

قاضی ایجی هم بر این عقیده است که افضلیت به معنای کثرت ثواب و کرامت در نزد خداست و این، حاصل نمی گردد، مگر با طاعات و اخلاص! و اضافه می کند که آنچه از فضایل علی علیه السلام ذکر کردیم، فقط دلالت بر فضیلت می کند.

1- . مجله گلشن اندیشه، شماره دوم و سوم، سال اول، ص66.
2- . عبدالجبار معتزلی، شرح الاصول الخمسه، ص766.
3- . تفتازانی، شرح المقاصد، ج5، ص299.