امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 170

گاهی هم همین مسأله، باعث نزاع و موجب تشویش امور می گردد.

4. استحقاق امامت، به عمل حاصل نمی گردد؛ بنابراین، ممکن است غیر امام با امام، در فضل، برابر باشد.

5. چون عصمت در امام شرط نیست، لازم نیست که افضل اهل زمانش باشد.(1)

6. چه بسا که مفضول، در قیام به مصالح دین و ملک، اقدر باشد؛ بر خلاف نبی.

نتیجه ای که از وجوه بالا می گیرند، این است که لازم نیست امام حتما افضل باشد، بلکه اگر مفضول هم باشد، اشکال ندارد. با این توضیح که اگر اشکالی در نصب افضل نباشد، افضل منصوب خواهد شد.

ج. ادله تقدیم افضل

شیعه در این باب، هم به دلیل عقلی تمسّک کرده اند و هم به دلیل نقلی:

1. دلیل عقلی

خلاصه دلیل، این است که تقدیم مفضول بر فاضل و تقدیم احد المتساویین بر دیگری، عقلاً قبیح است و صدور قبیح، از خدای تعالی ممتنع است؛ کما این که اگر کسی به شافعی بگوید که در درس بعضی از فقها حاضر شود و به فتوایشان عمل کند، بر خلاف حکم عقل، سخن گفته است.

اشکال می شود که تقدیم افضل، در صورتی لازم است که مفسده ای بر آن مترتب نباشد، و الاّ مقدم شدن مفضول، عقلاً قبیح نخواهد بود.

جواب اشکال، این است که اولاً، این خلف است؛ زیرا افضل، آن است که در نصب آن، نه تنها مفسده نباشد، بلکه مصلحت باشد، و الاّ اگر در نصب آن، مفسده باشد، او افضل نخواهد بود و ثانیا، مفسده ناشی از امت، ضرری به افضلیت افضل نمی رساند.

2. دلیل نقلی