امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 183

است؛ چنان که ابوهریره از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت می کند که فرمود: «روز حساب، روزی است که همه از همدیگر در گریزند، جز کسانی که بر محور ولایت علی بن ابی طالب حرکت نموده اند».(1) و در جایی دیگر فرموده است: «علی کلیدخیرات رحمت پروردگار من است».(2)

3. کسی که با ولایت، از این جهان می رود، شهید می میرد؛ همان گونه که از عامه و خاصه نقل شده است که: «هرکه بر دوستی آل پیامبر بمیرد، شهید مرده است».(3)

4. امام صادق علیه السلام فرمود: «ولایت من برای علی بن ابی طالب، محبوبتر از ولادت من از اوست؛ زیرا ولایتم برای علی، فرض است و ولادتم از او، فضل است».(4)

گفتار چهارم: واژه «ولایت» و ساختار معنایی آن در لغت

کلمات «ولاء»، «ولایت»، «ولی»، «والی» «مولی»، «توالی» و «اولی» از ریشه (و.ل.ی) است؛ لذا ساختار معنایی و صرفی «ولْی» را مورد بحث قرار می دهیم.

«ولی» به سکون لام بر وزن «رمْی»، مصدر است و فعل ثلاثی آن بر دو وزن آمده است:

1. «ولیه، یلیه» به کسر لام در هر دو مورد، که جوهری، زبیدی، ابن منظور و فیروزآبادی به کسر لام در ماضی و مضارع را شاذ و نادر می دانند.(5)

2. «ولی، یلی» همچون «وقی، یقی» به فتح لام در اوّل و کسر آن در دوم، که مقری و بستانی، استعمال مادّه «ولی» را بر این وزن، اندک دانسته اند.(6)

1- . علامه مجلسی، بحار الانوار، ج7، ص176، باب 8، حدیث 44.
2- . ابومکارم الحسنی، البلابل و القلاقل، ج2، ص81؛ ابونعیم احمد بن عبداللّه، حلیی الاولیاء، ج1، ص66.
3- . زمخشری، الکشاف، ج4، ص220-221؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج27، ص165- 166.
4- . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج39، ص299، باب87، حدیث107؛ سیدحیدرآملی، جامع الاسرار، ص500.
5- . جوهری، الصحاح، ج2، ص715؛ ابن منظور، لسان العرب، ج15، ص411؛ زبیدی، تاج العروس، ج20، ص310؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ص1209.
6- . احمد بن محمد بن علی الفیومی المقری، المصباح المنیر، ج1-2، ص672؛ بطرس البستانی، محیط المحیط، ص685.