امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 204

قبل از بیان معنای آیه، بعضی از مفردات آن را معنی می کنیم تا معنای آیه مبارکه، واضح گردد.

کلمه «ولایت»، به فتح و کسر واو قرائت شده و به ربوبیّت و مالکیت تدبیر و تولّی و ریاست و نصرت معنی شده است.(1)

«هنالک» ممکن است به روز قیامت اشاره داشته باشد و احتمال دارد به مثل مقام و حالتی که آن دو نفر مؤمن و کافر، مناظره داشتند و ثمرات باغ کافر از بین رفت، اشاره داشته باشد. در هر حال، چهار احتمال در این باره وجود دارد:

1. در چنین حال و مقامی، نصرت و یاری، تنها متعلق به خداوند است. از باب تقریر آیه قبل که فرموده ﴿وَلَمْ تَکُن لَّهُ فِئَی یَنصُرُونَهُ﴾.(2)

2. در آن حال، سلطنت و ملک، مختص خداوند است.

3. در آن روز، خداوند اولیای مؤمن خود را یاری نموده و انتقام آنان را از کفّار می گیرد. این احتمال، توسط قول خداوند که فرمود: ﴿هُوَ خَیْرٌ ثَوَاباً وَخَیْرٌ عُقْباً﴾ تقویت می گردد.

4. در مانند آن حال و مقام، تولّی از آن خداوند متعال است که هر مضطر به او ایمان می آورد و به ولایت او اعتراف می کند.(3)

چنان که ملاحظه شد، ولایت به دو معنی در این احتمالات آمده است: 1. نصرت؛ 2. سلطنت و مالکیت تدبیر. بودن ولایت به معنای دوم، نزدیک به حق است؛ چنان که علامه طباطبایی و علامه شعرانی گفته اند: ولایت در این جا به معنای نصرت

1- . طریحی، تفسیر غریب القرآن، ص78؛ ابن قتیبی، غریب القرآن، ص268؛ شیخ طوسی، التبیان، ج7، ص49-50؛ سیدعلی اکبر قرشی، قاموس قرآن، ج7، ص254؛ یحیی بن زیاد فراء، معانی القرآن، ج2، ص146؛ عبدالرحمن ثعالبی، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج2، ص300.
2- . کهف/ 43.
3- . ماوردی، النکت، ج3، ص309؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج21، ص129؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج6، ص729؛ محمدرضا قمی، کنز الدقائق، ج8، ص81؛ زمخشری، الکشاف، ج2، ص724.