امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 219

خالص، خدا را عبادت کرده اند و زمانی که مردم به ظاهر دنیا می نگرند، آنان به باطن آن نگرند و وقتی که مردم به چیزهای زودگذر دنیا مغرور شوند، آنان به آینده آن نگاه کنند، چیزهایی را که می دانند رهایشان می سازد، خود رها می کنند و چیزهایی که آنها را به مرگ می کشد، می میرانند.(1)

در تفسیر عیاشی آمده است: از حضرت امیر علیه السلام درباره آیه مذکور نقل شده که فرمودند: آیا می دانید اولیاء اللّه چه کسانی هستند؟ گفتند: چه کسانند یا امیرالمؤمنین؟ فرمود: ما و پیروانمان! پس هر کس بعد از ما از ما تبعیت نماید، خوشا به سعادت ما و خوشا به سعادت آنان! خوبان آنان بهتر از خوبان ما هستند.(2)

آیاتی که کلمه اولیاء در آنها به کار برده شده، بدین قرار است: 14 مورد درباره اثبات ولایت منحصر به خداوند، 5 مورد درباره اولیای الهی و ولایت بین مؤمنان و 23 مورد درباره نهی مؤمنان از ولایت کفار و شیطان و ولایتهای منفی.

5. «وال» در قرآن

«وال» اسم و صفت الهی است،(3) اما از نظر لغوی، اسم فاعل از «ولی، یلی» می باشد.(4) در قرآن کریم، این کلمه یک بار به کار رفته است: ﴿إِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوءاً فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ﴾(5) و درباره معنای آن، تعابیر مختلفی آمده است:

صاحب المفردات و مجمع البحرین گفته اند: والی در آیه به معنای ولی است.(6)

فخر رازی در لوامع گفته است: والی به معنای مالک اشیا و مستولی بر اشیا است،

1- . سیدهاشم بحرانی، البرهان، ج2، ص190.
2- . محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، تفسیر عیاشی، ج2، ص124، حدیث 30؛ محمدرضا قمی، کنز الدقائق، ج6، ص72؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج68، ص34، باب 15، حدیث 72؛ حاکم حسکانی می گوید: مراد از اولیاء، علی علیه السلام و حمزه و جعفر و عقیل می باشند. این مطلب را ابوهریره از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل می نماید: شواهد التنزیل، ج1، ص270.
3- . محمدباقر محقق، اسماء و صفات الهی، ج2، ص1473؛ شیخ طوسی، التبیان، ج6، ص228.
4- . همان.
5- . رعد/ 11.
6- . راغب اصفهانی، المفردات، ص533؛ طریحی، مجمع البحرین، ج4، ص558.