امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 226

محجورین و... .

ج. فرشتگان؛ که این ولایت نیز دارای دو بخش عام و خاص است؛ عام، نسبت به کافر و مؤمن و خاص، فقط نسبت به مؤمن است.

ولایت غیر الهی یا طاغوتی، سه گونه است:

1. ولایت کفّار؛ که از حیث سلطه بر مؤمنان، کاملاً منفی و از حیث روابط سیاسی، تجاری و... در صورتی که بار منفی داشته باشد، مردود است.

2. ولایت شیطان.

3. ولایت ظالمان و ستمگران.(1)

گفتار هشتم: «ولایت» در قرآن

اشاره

بحث ولایت در قرآن، به دو صورت منفی و مثبت، مورد بحث قرار گرفته است. اوّلی، ولایت ظالمانه و طغیانگرانه دانسته شده است؛ به دلیل این که مفاسد و مضرات زیادی را در پی دارد و دومی، ولایت الهی، عادلانه و ارزشمند شمرده شده است؛ چون منافع انسانی به دنبال دارد. بدین جهت، از پذیرش اوّلی نهی شده و قبول دومی، مورد تشویق و ترغیب قرار گرفته است.

1. ولایت منفی

اشاره

آیاتی را که به ولایت منفی اشاره می کند، می توان به چهار دسته طبقه بندی کرد:

دسته اوّل: آیاتی که از گروههای غیر مرتبط با خداوند، سلب سلطه نموده و انسانها را از فرمانبرداری آنان باز می دارد:

﴿لَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً﴾؛(2) یعنی: خداوند، هرگز برای کافران، به زیان مؤمنان، راهی قرار نداده است.