امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 229

که عضو یک جامعه توحیدی است و آن غیرمسلم، عضوی از یک پیکر و اجتماع دیگر است.

اما هیچ یک از اینها ایجاب نمی کند که مسلمان با غیر مسلمان، به کلی قطع ارتباط کند و روابط اجتماعی و اقتصادی یا احیانا سیاسی نداشته باشد. البته همه اینها مشروط به این است که منطبق با مصالح جامعه اسلامی باشد.(1)

همچنین فرموده است: قرآن کریم، مسلمانان را از دوستی و سرپرستی غیرمسلمانها نهی می کند؛ نه از باب این که دوست داشتن انسانهای دیگر را بد دانسته و طرفدار بغض و مخالف نیکی مسلم نسبت به غیرمسلم باشد. قرآن صریحا می گوید: ﴿لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ﴾(2) اسلام نمی گوید کار نیکتان منحصرا باید درباره مسلمانان باشد و به هیچ وجه، خیری از شما به دیگران نرسد؛ زیرا دینی که پیغمبرش به نصّ قرآن، ﴿رَحْمَی لِّلْعَالَمِینَ﴾ است، نمی تواند چنین باشد. ولی مسلمانان نباید از دشمن غافل شوند... تظاهر دشمن به دوستی... موجب نگردد که او را دوست پندارند و به او اطمینان کنند. مسلمان همواره باید بداند که عضو جامعه اسلامی است. پس منافاتی نیست میان آن که مسلمان به غیرمسلمان، احسان و نیکی کند و در عین حال، ولاء او را نپذیرد... همچنان که منافاتی نیست میان ولاء منفی و اصل بشردوستی و رحمت برای بشر بودن. لازمه بشردوستی، این است که انسان به صلاح و سعادت واقعی همه انسانها علاقه مند باشد.(3)

ب. ملاک روابط مؤمن با کافر

میزان در روابط و عدم آن میان مؤمن و کافر، اهانت و استخفاف جامعه و اعتقاد اسلامی و عدم اهانت و استخفاف است؛(4) یعنی تا زمانی که مؤمنان و شعائر الهی از

1- . مرتضی مطهری، ولاء و ولایتها، ص22-23؛ رشید رضا، المنار، ج5، ص472.
2- . ممتحنه/ 8.
3- . همان، ص17-23، با اندکی تصرف.
4- . میرزا عبدالفتاح الحسینی المراغی، العناوین، ج1، ص556 -562.