امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 23

است؟ همه بر تصور ما از امامت استوار است.

عده ای از دانشمندان در مواجهه با تعریف، به طور کلی، راه افراط گرایانه پیموده اند و در تعریف، چنان دچار مداقّه ها و نازک بینی ها و مناقشات منطقی شده اند که فراتر از تعریف نرفته اند و گروهی دیگر، به تفریط رفته اند و در برابر مناقشات بی حاصل گروه نخست، دست از تعریف شسته و نسبت به هرگونه تعریف، بی اعتنا شده اند. طریق اعتدال، آن است که قبل از چون و چرا و نقد و استدلال، از تعریف و تصور امر مورد نزاع سؤال کنیم و سعی نماییم به تصوری روشن و واضح از مدعا دست یابیم.

بر مبنای آنچه بیان شد، هم ضرورت تعریف امامت روشن می شود و هم جایگاه و ارزش بحث از تعریف معلوم می گردد. روش ما در تعریف امامت، این است که ابتدا به اختصار، توضیح شرح اللفظی واژه امامت و دیگر واژه های مربوط به آن؛ چون «ولایت» می آید و سپس به تعریف حقیقی امامت می پردازیم و به تفاوت دیدگاه شیعی و اهل سنت در حقیقت امامت، اشاره می کنیم. مراتب سه گانه امامت، هویت آن را بیشتر نشان می دهد و بیان نسبت بین نبوت و امامت نیز تصویر شیعی از امامت را روشنتر بیان می کند.

گفتار اول: اهمیت بحث از تعریف امامت

سؤال از چیستی، مقدم بر دیگر سؤالهاست؛ چرا که با این سؤال، ابتدا تصور روشنی از موضوع می یابیم، آنگاه از وجود، احکام و خواصش بحث می کنیم. اما ابهامهای گوناگونی وجود دارد که موجب می شود نسبت به ضرورت طرح بحث از تعریف امامت، تردید داشته باشیم که در این جا به برخی از این ابهامها اشاره نموده، پاسخ می دهیم.

1. ممکن است پرسیده شود که اگر پرداختن به تعریف امامت، تا این حد، ضرورت و اهمیّت دارد، چرا خواجه نصیر طوسی در تجرید الاعتقاد و دیگران به آن