امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 232

خواهد بود، در حالی که این خلاف مقصود قرآن است که می فرماید: چنان که از خانه عنکبوت، برای انسان نفعی نیست، از غیر خدا نیز کاری ساخته نیست.(1)

2. ولایت مثبت

اشاره

قرآن کریم، ولایت را منحصر به خداوند متعال می داند و می فرماید: ﴿أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیَاء فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ﴾.(2) این آیه شریفه، مفید حصر ولایت به خداوند متعال است؛ زیرا معرفه بودن خبر (الولی) بعد از ضمیر فصل، مفید حصر است. ﴿وَهُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ الْغَیْثَ مِن بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَیَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِیُّ الْحَمِیدُ﴾(3)

الف. انحصار ولایت

اشاره

آیات فراوانی بر انحصار ولایت به پروردگار متعال دلالت دارد که در حقیقت، هر یک، برهانی محکم و خدشه ناپذیر برای اثبات ولایت انحصاری خداوند است. اما قبل از ذکر آیات، باید به دو مقدمه اشاره کنیم:

مقدمه اوّل: همه کائنات، بخصوص انسان، بالضروره مخلوقاتی نیازمندند و نیاز اصلی و ذاتی آنان را غیرخداوند نمی تواند برآورده سازد. این که موجودات عالم، از جمله انسان، موجوداتی محتاج و فقیرند، روشن است. تنها بی نیاز و غنی ذاتی مطلق، پروردگار است و این بحث که کسی غیر از خداوند متعال، نمی تواند احتیاج و نیاز کائنات را برآورد نیز آشکار است؛ چون غیرخداوند، خود محتاج است و نیازمند؛ شیئی که خود، ناقص و محتاج است، چگونه می تواند نیاز دیگری را برآورد.

خلاصه و ماحصل برهان مذکور چنین است که همه کائنات، از جمله انسان، نیاز به ولی و سرپرستی که غنی بالذات است، دارند (به خاطر فقر و نیازشان) و هیچ ولی و سرپرستی که غنی بالذات باشد، جز خداوند نیست، پس ولی و سرپرست کائنات،

1- . عبداللّه جوادی آملی، ولایت در قرآن، ص100-101.
2- . شوری/ 9.
3- . شوری/ 28.