امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 233

جز ذات پروردگار عالم نیست.

قرآن کریم هم به این برهان، چنین اشاره می فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَی اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ﴾(1) و در جای دیگر نیز می فرماید: ﴿وَاللَّهُ الْغَنِیُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَاء﴾(2) و بر این اساس، فرموده است: ﴿وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ﴾(3) و در جایی دیگر فرموده است: ﴿مَا لَکُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِیٍّ وَلَا شَفِیعٍ﴾؛(4) یعنی: ولی و سرپرستی جز خداوند متعال نیست و ولایت خداوند هم به معنای سرپرستی اوست؛ چنان که خود می فرماید: ﴿وَقُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَلَم یَکُن لَّهُ شَرِیک فِی الْمُلْک وَلَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکَبِّرْهُ تَکْبِیراً﴾؛(5) یعنی: ای پیامبر! بگو حمد، مخصوص خداوندی است که نه فرزند دارد و نه شریک در ملک و نه نیاز به سرپرستی دارد که او را از ذلّت برهاند؛ زیرا جز عزّت در او نیست و او را بزرگتر از آن شمار که قابل وصف باشد.

مقدمه دوم: آیاتی که دلالت بر انحصار ولایت به خداوند دارد، دو دسته است:

1. آیاتی که بالمطابقه، بر حصر ولایت به خداوند دلالت دارد.

2. آیاتی که بالالتزام، بر حصر ولایت به خداوند دلالت دارد.

دسته اول از این آیات، شامل سه گروه است:

1. اثبات ولایت و انحصار آن به خداوند.

2. لزوم اطاعت و تبعیّت از ولایت خداوند و والیان به حق او.

3. نتایج و تبعاتی که پیروی از این ولایت، به دنبال دارد.

دسته دوم نیز شامل دو گروه است:

1. آیاتی که سلب ولایت از غیرخداوند می کند.

2. آیاتی که ولایت غیرخداوند را بیهوده و زیانبار می داند.

1- . فاطر/ 15.
2- . محمد/ 38.
3- . رعد/ 11.
4- . سجده/ 4.
5- . اسراء/ 111.