امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 241

نفسانی و امور روحانی است.(1)

پس خداوند که مشرّع است، از غیب و اسرار وجود موجودی چون انسان، باخبر است، لذا عنان اداره قانونی بشر، از آن خداوند است.

برهان ششم: هر فرد از افراد انسان، عزت و سربلندی خود را می طلبد و تمام عزّت و سربلندی، در پیروی از قوانین الهی است؛ زیرا تنها کسی که از اسرار وجودی انسان آگاه است، خداوند و آفریدگار است. قرآن هم این مطلب را چنین بیان فرموده است: ﴿مَن کَانَ یُرِیدُ الْعِزَّی فَلِلَّهِ الْعِزَّی جَمِیعاً﴾(2) و همچنین فرموده است: ﴿أَیَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّی فَإِنَّ العِزَّی لِلّهِ جَمِیعاً﴾(3) باید عزّت را از کسی خواست که او خود، عزیز باشد؛ چون فاقد شی ء نمی تواند معطی آن باشد. در نتیجه، عزّت انسان در آن است که از قوانین خداوندی پیروی کند و تحت ولایت تشریعی او قرار گیرد؛ همان گونه که تحت ولایت تکوینی اوست. بنابراین، ولایت تنها از آن خداوند است و کسی دیگر را در این سرا راهی نیست.

ب. اقسام ولایت خداوند

اشاره

در ولایت، سلطنت و سیطره خداوند بر تمام کائنات و موجودات، نزاعی نیست؛ زیرا اگر کسی وجود خالق متعال را پذیرفت، خواه ناخواه، خود را تحت ولایت او و او را بر خود، محیط می داند. چنان که در قرآن کریم آمده است: ﴿وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَیُرْسِلُ عَلَیْکُم حَفَظَی حَتَّیَ إِذَا جَاء أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لاَ یُفَرِّطُونَ، ثُمَّ رُدُّواْ إِلَی اللّهِ مَوْلاَهُمُ الْحَقِّ أَلاَ لَهُ الْحُکْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِینَ﴾؛(4) یعنی: و اوست خدایی که قهر و اقتدارش مافوق بندگان است و برای حفظ شما فرشتگانی می فرستد تا هنگامی که یکی از شما را مرگ فرا رسد، رسولان ما او را می میرانند و آنها هیچ

1- . عبداللّه جوادی آملی، ولایت در قرآن، ص253.
2- . فاطر/ 10.
3- . نساء/ 139.
4- . انعام/ 61 و 62.