امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 242

کوتاهی نخواهند کرد. سپس به سوی خداوند عالم که مولای به حق بندگان است، باز می گردند. آگاه باشید که حکم و حساب خلق، با خداست و او زودتر از هر محاسبی به حساب خلق رسیدگی می کند.

به تعبیر یکی از بزرگان، ولایت خداوند، استحقاق ذاتی اوست برای میراندن ازتمام مراتب وجود و رساندن به عالم یقین.(1) در این مرتبه از ولایت، همه موجودات، در مخلوق و مربوب بودنشان یکسان هستند؛ زیرا ﴿وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَکِیمُ الْخَبِیرُ﴾(2) ﴿هُوَ الْقَاهِر﴾، مفید حصر است. یعنی موصوف به کمال قدرت و کمال علمی جز خداوند نیست؛ زیرا حقیقت و ریشه صفات و کمالات، قدرت و علم است و جز خداوند، کسی قدرت و علم کامل، ندارد.(3)

ولایت خداوند متعال که ذاتی اوست، سه قسم است: عام، خاص و اخص.

1. ولایت عامّ: با ربوبیت مطلق پروردگار، همراه است و تمام موجودات و مخلوقات را تحت پوشش دارد؛ چنان که قرآن می فرماید: ﴿وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ﴾،(4) ﴿أَلَا إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُّحِیطٌ﴾.(5)

2. ولایت خاص: ولایت خداوند نسبت به همه مؤمنان است. کما این که فرموده است: ﴿اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّوُرِ﴾،(6) ﴿وَاللَّهُ وَلِیُّ الْمُتَّقِینَ﴾.(7)

3. ولایت اخصّ: ولایت خداوند نسبت به انبیا و اولیاست؛ چنان که فرموده است: ﴿إِنَّ وَلِیِّیَ اللّهُ الَّذِی نَزَّلَ الْکِتَابَ وَهُوَ یَتَوَلَّی الصَّالِحِینَ﴾.(8) این ولایت، رحمت و

1- . سیدحسین همدانی، الشموس الطالعی، ص124.
2- . انعام/ 18.
3- . فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج12، ص173.
4- . مائده/ 120.
5- . فصلت/ 54.
6- . بقره/ 257.
7- . الجاثیه/ 19.
8- . اعراف/ 196.