امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 243

عنایت خاص پروردگار نسبت به انبیا و اولیاست، نه سایر مؤمنان.

این اقسام، مربوط به ولایت تکوینی خداوند است، اما ولایت تشریعی خداوند، عام است؛ یعنی نسبت به مؤمن و کافر، یکسان است و فرد عاقلی نیست که از تحت ولایت تشریعی خداوند، بیرون باشد؛ زیرا کفّار و منافقان، همانند اهل ایمان، در برابر اصول، موظّف به اعتقاد و در برابر فروع، مکلّف به انقیادند.(1)

ولایت تکوینی و تشریعی

خداوند دارای دو سنخ ولایت است: ولایت تکوینی و ولایت تشریعی.(2) قرآن کریم، ولایت تکوینی خداوند را چنین بیان می فرماید: ﴿وَإِذَا قَضَی أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ﴾؛(3) یعنی: چون اراده آفریدن چیزی بفرماید، به محض این که بگوید موجودباش، ایجادمی شود.

در ولایت تکوینی، اراده خداوند، مساوی با تحقق شی ء متعلّق اراده است و تخلّف در آن راه ندارد. ولایت تشریعی، جعل قوانین توسط خداوند، برای هدایت و سعادت بشر است که از طریق ارسال رسل و تبیین آن برای انسانها تحقق می پذیرد و ممکن است در آن، تخلف باشد؛ همان گونه که فرموده است: ﴿وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِینَ إِلاَّ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ﴾(4)

ج. ولایت پیامبران و اولیا

در این که پیامبران و اولیای الهی دارای ولایت هستند، بحثی نیست. اما باید دید که این ولایت، به چه معنی است؟ آیا این ولایت در طول ولایت پروردگار است یا در عرض آن و یا هیچ کدام؟ و آیا این ولایت، به معنای تفویض امور به پیامبران و اولیاست؟

1- . عبداللّه جوادی آملی، ولایت در قرآن، ص263.
2- . علامه طباطبایی، المیزان، ج6، ص12.
3- . بقره/ 117؛ آل عمران/ 47؛ غافر/ 68؛ مریم/ 25.
4- . انعام/ 48.