امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 245

د. اقسام ولایت مثبت

اشاره

ولایت مثبت نیز بر دو نوع است: ولایت عام و ولایت خاصّ. در ولایت عام، از ثبوت ولایت به صورت کلّی بر انسانها و ولایتی که در بین انسانها باید باشد، بحث می شود.

قرآن کریم، ثبوت ولایت را خاطرنشان می سازد و فقط ولایت و صاحب اختیاری و سرپرستی خداوند متعال را بر عباد و مخلوقات و ولایت مؤمنان را نسبت به همدیگر مثبت می داند و غیر آن را نفی می کند؛ زیرا اسلام خواسته است که مسلمانان به صورت واحد مستقل زندگی کنند و نظامی مرتبط و اجتماعی پیوسته داشته باشند و هر فردی، خود را عضو یک پیکر بداند تا جامعه اسلامی، قوی و برتر از دیگران باشد.(1) به تعبیر قرآن کریم: ﴿وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ﴾(2) که ایمان، ملاک برتری و تحرّک در جامعه اسلامی اساس دوستی و ولایت مؤمنان نسبت به یکدیگر است؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ﴾.(3) مؤمنان در حقیقت به سرنوشت خود که یک واحد را تشکیل می دهند، علاقه دارند، لذا امر به معروف می کنند و یکدیگر را از زشتیها باز می دارند.

همچنین پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده اند: «مثل المؤمنین فی توادّهم وتراحمهم وتعاطفهم کمثل الجسد إذا اشتکی منه عضو تداعی له سائر الجسد بالسهر والحمّی».(4) مثل مؤمنان در دوستی و تراحم و تعاطفشان، مثل جسد است؛ زمانی که عضوی از جسد به درد آید، سایر اعضای بدن با تب کردن و بیدارخوابی، آن را همراهی خواهند کرد. این

1- . ر.ک: مرتضی مطهری، ولاء و ولایتها، ص25-30.
2- . آل عمران/ 139.
3- . توبه/ 71.
4- . سیوطی، الجامع الصغیر، ج2-1، ص498؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج61، باب 43، ص150، حدیث 28.