امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 257

امام مبین یعنی لوح محفوظ. و به نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیریه و امام حسین علیه السلام مراد از امام مبین در این آیه، حضرت علی علیه السلام است.(1)

ج. یک بار به معنای طریق مقصود آمده است: ﴿وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِینٍ﴾(2)

د. در دو مورد، به معنای پیشوایان ضلالت استعمال شده است: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّی یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ﴾،(3) ﴿فَقَاتِلُواْ أَئِمَّی الْکُفْرِ﴾.(4)

ه . در یک مورد به معنای جامع بین ائمه هدایت و ضلالت به کار رفته است: ﴿یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾.(5)

و. در پنج مورد به معنای پیشوایان صالح آمده است:

﴿وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَاماً﴾،(6) ﴿قَالَ إِنِّی جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ﴾،(7) ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّی یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَای﴾،(8) ﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّی یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ﴾،(9) ﴿وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّی وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ﴾.(10)

از آیات فوق، مطالب زیر استفاده می گردد:

1. امام برای هر جامعه ای لازم است و هیچ جامعه ای بدون امام نیست. نهایت، امام یا امام هدایت است یا امام ضلالت، اما امام مطلق در قرآن، امام هدایت است، نه غیر آن.(11)

1- . ابوالمکارم الحسنی، البلابل و القلاقل، ج1، ص38؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج35، ص427.
2- . حجر/ 79.
3- . قصص/ 41.
4- . توبه/ 12.
5- . اسراء/ 71.
6- . فرقان/ 74.
7- . بقره/ 124.
8- . انبیاء/ 73.
9- . سجده/ 24.
10- . قصص/ 5.
11- . فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج4، ص43.