امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 258

2. امامت، مقامی جعلی است که سبب آن، یقین به آیات الهی و صبر در برابر آزمایشات خداوند و نداشتن سوءسابقه است.

3. امامت، آرزویی برای صالحان است.

4. کسی که به مقام هدایت نایل می گردد، هدایت او به امر خداوند است.(1)

دو. معنای امامت

معانی مختلفی برای امامت ذکر شده است که موارد زیر، از جمله آنهاست:

1. ریاست و زعامت در امور دین و دنیای مردم.(2)

2. ریاست و زعامت در امور دین و دنیا به عنوان خلیفه پیامبر صلی الله علیه و آله.(3)

3. تحقق بخشیدن برنامه های دینی؛ اعم از حکومت به معنای وسیع آن و اجرای حدود و احکام خدا و اجرای عدالت اجتماعی و همچنین تربیت و پرورش نفوس در ظاهر و باطن.

این مقام، از مقام رسالت و نبوّت بالاتر است؛ زیرا نبوّت و رسالت، تنها اخبار از سوی خدا و ابلاغ فرمان او و بشارت و انذار است، اما در امامت، علاوه بر همه اینها، اجرای احکام و تربیت نفوس از نظر ظاهر و باطن نیز افزوده می شود. در حقیقت، مقام امامت، مقام تحقق بخشیدن به اهداف مذهب و هدایت به معنای ایصال به مطلوب است، نه فقط ارائه طریق.

علاوه بر این، هدایت تکوینی را نیز شامل می شود؛ یعنی تأثیر باطنی و نفوذ روحانی امام و تابش شعاع وجودش در قلب انسانهای آماده و هدایت معنوی آنها،... امام از این نظر، درست مثل خورشید می ماند... .(4)

1- . همان، ج22، ص191.
2- . قوشچی، شرح تجرید، ص472.
3- . عبدالجبار معتزلی، شرح المقاصد، ج5، ص232؛ جرجانی، شرح المواقف، ج8، ص345؛ علامه حلی، مناهج الیقین، ص439؛ فاضل مقداد، اللوامع الالهیی، ص254؛ لاهیجی، گوهر مراد، ص329.
4- . ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج1، ص437-440.