امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 263

پنج. دلایل انفکاک نبوّت از امامت

اشاره

پنج. دلایل انفکاک نبوّت از امامت(1)

با توجه به فرقی که بین امام و نبی ذکر شد، می توان این چنین نتیجه گرفت که ممکن است پیامبری، امام نباشد؛ به دلایل زیر:

1. آیه مبارکه ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ اللّهَ قَدْ بَعَثَ لَکُمْ طَالُوتَ مَلِکاً... ﴾؛(2) نبی، غیر از ملک است، و الا این آیه معنی نداشت و آن قوم نمی گفتند: «نحن أحقّ بالملک» بلکه باید می گفتند: «أنت أحقّ بالملک».

2. تردیدی نیست که حضرت هارون علیه السلام پیامبر بود، لکن عهده دار امور امّت نشد، و الاّ نیازی به جانشین نمودن و استخلاف حضرت موسی علیه السلام نداشت.

3. بین اهل سیره و تاریخ، اختلافی در این نیست که در میان بنی اسرائیل، نبوت در قومی بود و ملک و سلطنت در قوم دیگر؛ و هر دو امر را نیز انبیای مخصوصی چون حضرت داوود و سلیمان علیهما السلام داشته اند. این واضحترین وجه انفکاک امامت از نبوت است؛ یعنی بعضی اولیای خدا، تنها پیغمبرند و بعضی تنها امامند و بعضی دیگر دارای هر دو مقام هستند:

4. آیه ﴿إِنِّی جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَاماً﴾؛ که مخاطب آن، ابراهیم علیه السلام است؛ زیرا اگر نبوت از امامت جدا نبود، این آیه معنی نداشت؛ چون او نبی بود، بعدا مقام امامت را عهده دار شد.

بر فرض این که بپذیریم امامت از نبوّت جدا نیست و امامت، همچون عدالت و کمال عقل، از شروط نبوّت است، اما لزومی ندارد که هر امامی هم نبی باشد، همانطور که هر نبیی امام است؛ یعنی امامت، اعم از نبوت است و با انتفای نبوّت، امامت منتفی نمی گردد و در این امر، خلاف و نزاعی نیست.(3)

بعد از ملاحظه دو نظر مذکور، شاید بتوان نزاع را این گونه حل کرد که کسانی

1- . شیخ طوسی، الرسائل العشر، ص112.
2- . بقره/ 247.
3- . شیخ طوسی، الرسائل العشر، ص113-114.