امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 268

اگر وحی در این آیه را به معنای وحی تشریعی بگیریم، دچار دو اشکال می شویم:

1. فِعل خیرات، به معنای مصدرش مورد وحی قرار می گیرد؛ در حالی که متعلق وحی، فعل است.

2. وحی تشریعی، مخصوص انبیا نمی شود و امتها را هم شامل می شود؛ در حالی که خلاف آیه است.

نه. ولایت و امامت عامّه در قرآن

اشاره

در ولایت و امامت عامّه، از اصل لزوم و ضرورت یک رهبر و پیشوا برای جامعه بحث می شود. از آن جا که انسان، موجودی اجتماعی است، داشتن مقتدا برای ایجاد نظم و ترقّی افراد جامعه و اجتماع، از نظر عقل، ضرورت دارد. بر همین اساس است که می گویند: «همیشه در هر عصر و زمان، باید امام و پیشوایی در میان مردم از سوی خدا باشد؛ خواه مقام نبوّت و رسالت را هم دارا باشد و یا تنها مقام ولایت را داشته باشد».(1)

آیا قرآن چنین مطلبی را تأیید می کند؟ و اگر تأیید می کند، چه خصوصیاتی را برای امام و مقتدا بیان کرده است؟ آیا امام را خداوند، خود جعل و تعیین می کند یا به مردم واگذار می کند؟ درباره مطلب اوّل، به آیات متعدد قرآنی تمسّک شده است که برخی از آن آیات را ذکر می کنیم:

1. ﴿یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾؛(2) یعنی: روزی که همه مردم را با امامشان احضار می کنیم.

از ظاهر این آیه استفاده می گردد که پست امامت، پستی نیست که دوره ای از دوره های بشری و عصری از اعصار از آن خالی باشد، بلکه در تمام ادوار باید وجود