امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 281

قرآن به صورت استفهام انکاری می فرماید: ﴿هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ﴾،(1) ﴿قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَفَلاَ تَتَفَکَّرُونَ﴾،(2) ﴿قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الأَعْمَی وَالْبَصِیرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِی الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ﴾،(3) ﴿هَلْ یَسْتَوِی هُوَ وَمَن یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ﴾،(4) ﴿قُل لاَّ یَسْتَوِی الْخَبِیثُ وَالطَّیِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَک کَثْرَی الْخَبِیثِ﴾(5)

2. عصمت: یکی از صفاتی که امام باید دارا باشد، معصوم بودن اوست از تمام لغزشها و گناهان؛ زیرا امام، شمع فروزان و خورشید درخشانی است که دیگران با نور هدایت او راه را از چاه تشخیص می دهند. اگر او خود در ظلمات و تاریکی فرورفته باشد، چگونه می تواند راهنمای دیگران باشد؟

به گفته فخر رازی، امام کسی است که به او اقتدا می شود؛ اگر از او معصیت صادر گردد. اقتدا به او در آن معصیت، واجب خواهد بود و لازمه آن، وجوب انجام معصیت است که این یک امر محال است؛ زیرا معصیت یعنی فعلی که انجام آن ممنوع است و واجب بودن یعنی آن که ترکش ممنوع است و جمع بین ترک و فعل یک امر، محال است.(6)

یازده. عصمت در قرآن

اشاره

اکثر معتزله و اشاعره (بر خلاف امامیه) عصمت را برای امام علیه السلام لازم نمی دانند و فقط عدالت ظاهری را برای امام، کافی می دانند.(7) لکن قرآن کریم، عصمت را برای امام لازم می داند و آیات متعدّدی بر این مطلب دلالت دارد که آیات زیر از آن جمله است:

1- . زمر/ 9.
2- . انعام/ 50.
3- . رعد/ 16.
4- . نحل/ 76؛ ابوالمکارم الحسنی، البلابل و القلاقل، ج1، ص304، 305، 343.
5- . مائده/ 100.
6- . فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج4، ص44 و ج10، ص146 و ج16، ص221.
7- . عبدالقاهر بغدادی، اصول الدین، ص147؛ محمدحسن مظفر، دلائل الصدق، ج2، ص7- 8.