امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 304

سادسا: روایاتی که درباره شأن نزول آیه ذکر شده، صراحتا نشان می دهد که «وهم راکعون» حال است.

دلیل دوم: روایتی از عطبی بن سعد نقل شده است که آیه مورد بحث، در حق عبادی بن صامت نازل شده است. وقتی که عبادی از دین یهود تبرّی جست، خدمت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله رسید و عرض کرد: ای رسول خدا! من از قبیله قریظه و بنی نضیر بیزارم و اولیای ما، خدا و رسول اوست. سپس این آیه نازل شد، پس مراد آیه، عامه مؤمنان است.(1)

این دلیل نیز مثل دلیل اوّل، از جهات مختلفی قابل مناقشه است؛ زیرا:

اوّلاً، همان طور که اشاره شد، آیه، عقلاً عمومیت پذیر نیست. علاوه بر آن، کلمه «وهم راکعون» مانع از حمل بر عموم است.

ثانیا، این روایت با روایات مقابلش که می گوید: آیه مذکور، در حق علی علیه السلام نازل شده، معارض است و رجحان با طرف مقابل است؛ چون آن روایات، اگر متواتر نباشد، مستفیض و مشهور است؛ زیرا خاصه و عامه در کتب متعدد و از طرق مختلف، آن را نقل کرده اند و حال آن که اکثر مفسّران عامه، روایت عباده را نقل نکرده اند.

ثالثا، نزول آیه در حق عبادی، با این که مراد آیه، فرد خاصی باشد، منافات ندارد؛ زیرا آیه خطاب به عبادی می گوید: ولی و سرپرست شما آنهایی هستند که آیه بیان می کند. حال اگر با قراین و دلایل دیگر، اثبات شد که مراد آیه، عام است، آیه می گوید: ولی شما (عبادی)، خدا و رسول او و عامه مؤمنانند و اگر اثبات شد که مراد آیه، فرد خاصی است، آیه می گوید: ولی شما خدا و رسول و آن فرد خاص است؛ پس نزول آیه در حق عبادی، هم با این که مراد آیه، فرد خاص باشد، سازگار است و هم با عمومیت آیه، بنابراین، با این روایت، عمومیت آیه قابل