امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 322

استدلال می کند.(1)

علاوه بر این، در نماز، کارهایی جایز است و ضرری به نماز ندارد که از این اشاره بیشتر است؛ مانند کشتن حشرات موذی (مار و عقرب) یا برداشتن و گذاشتن کودک و حتی شیردادن بچه شیرخوار که آنها را جزء فعل کثیر ندانسته اند؛ چگونه یک اشاره، فعل کثیر است؟!

1. یادداشتهای بخش «بررسی معانی کلمات»

الف. در جمله ای که «إنّما» به کار رفته؛ مثل «إنّما اللّه إله واحد» چهار فرض متصور است:

1. نفی و اثبات حکم، هر دو برای امر مذکور باشد؛ در مثال مذکور، معبودیت یگانه، هم برای «اللّه» اثبات گردد و هم از او نفی شود؛ یعنی اللّه هم معبود یگانه است و هم معبود یگانه نیست.

2. نفی و اثبات، هر دو برای غیر مذکور باشد؛ یعنی غیر «اللّه» هم معبود یگانه باشد و هم نباشد.

3. نفی برای مذکور در جمله و اثبات برای غیر؛ یعنی «اللّه» معبود یگانه نباشد و غیر «اللّه» معبود یگانه باشد.

4. حکم برای امر مذکور در جمله، اثبات شود و از غیر مذکور، نفی شود؛ یعنی خداوند (اللّه) معبود یگانه است و غیر اللّه معبود نیست.

از این چهار فرض، سه فرض اول، باطل است؛ زیرا فرض اوّل و دوم، مستلزم اجتماع نقیضین است و فرض سوم، به اتفاق باطل است. باقی می ماند فرض چهارم و این همان حصر است.

ب. سکاکی در مفتاح العلوم و تفتازانی در شرح آن، قول متکلمان و اصولیان را ابطال و قول اهل لغت و ادب را اثبات می کنند. برای ابطال قول آنها می گوید: