امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 337

سفارش و معرفی ابوبکر، پذیرفتند و با چنین انتصابی موافقت کردند. رویداد دیگر، اقدام عمر در صدور منشور خلافت به نام شش نفر از اعضای شورای انتصابی اوست که به دنبال آن، انتخاب خلیفه سوم انجام شد. بیعت عمر، موکول به کسب موافقت و رضایت دیگر اصحاب پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله نبود؛ زیرا خلیفه؛ یعنی ابوبکر، در تعیین جانشین خود، بر دیگران مقدمتر بود.(1)

ج. امامت به اجباری!

علاوه بر شیوه گزینشی و انتصاب امام، گروهی از دانشمندان نیز درباره انتخاب امام، چنین نظر داده اند که امامت، با اعمال زور و قدرت نیز حاصل می شود و نیازی به گزینش و عقد ندارد! بنابراین، هر کس به زورِ شمشیر، پیروز شود و بر مسند حکومت و خلافت نشیند و «امیرالمؤمنین» خوانده شود، آن کس را که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، نمی رسد که شبی را به روز آورد و چنین مردی را پیشوا و امام خود نداند! خواه چنین کسی، صالح و نیکوکار، یا فاسق و تبهکار باشد؛ زیرا او امیرالمؤمنین و فرمانش بر همگان، نافذ است!(2)

3. خاستگاه نظریّه انتخاب خلیفه به شیوه اجماع ارباب حل و عقد

پیروان مذهب خلفا، مدعی اند که خلیفه اوّل با اجماع اهل حل و عقد به خلافت رسید؛ یعنی جمعی در سقیفه به همان کیفیتی که در گزارش سقیفه آمد، اجتماع کردند و با خلیفه اوّل بیعت کردند. حال، این سؤال مطرح است که چنین شیوه ای در انتخاب خلیفه، از کجا اخذ شد؟ آیا در تاریخ اسلام، چنین شیوه ای وجود داشت؟ آیا این شیوه به عنوان یک نظریه، موجود بود و در زمان ضرورت، به کار گرفته شد؟

شکی نیست که پاسخ این سؤالات، منفی است؛ زیرا اوّلاً، تا آن زمان، مسلمانان