امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 339

این شرّ را دور کرد(1)- اما تنها دلیلشان این بود که در میان آنان کسی مانند ابوبکر نبود که گردنها به سوی او کشیده و چشمها به وی متوجه باشد! اگر چنین بود، چرا در سقیفه افراد، چنان با هم درگیر شدند؟ اختلافشان برای چه بود و چرا خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله از بیعت با او سرباز زدند و پیروان آنان در خانه فاطمه علیها السلام تحصّن کردند؟

درباره جایگاه این نظریه در قرآن، باید اذعان کرد که هیچ آیه ای در قرآن کریم، انتخاب امام را به انسانها محول نکرده است؛ زیرا مواردی که در قرآن، مسأله انتخاب امام مطرح شده است، یا خداوند خود امام را انتصاب فرموده و یا امام قبلی آن را به عنوان جانشین خود گماشته است.

خداوند درباره امامت ابراهیم علیه السلام می فرماید: ابراهیم از جانب پروردگارش به انواع امتحانات، آزمایش شد و آنگاه که از همه آنها سربلند بیرون آمد، خدایش فرمود: ای ابراهیم! ما تو را به عنوان امام بر زمینیان قرار دادیم. ابراهیم علیه السلام آن موهبت را برای فرزندان خود نیز خواستار می شود که به او اعلام می شود: امامت، عهدی خدایی است و عهد خدایی به ظالمان نخواهد رسید.(2)

چنان که مشاهده شد، در این آیه شریفه، خداوند، ابراهیم را به عنوان امام، منصوب فرموده است و امامت را عهدی الهی دانسته که نصیب ظالمان نمی شود، ولی هیچ گونه اشاره ای به نقش مردم نشده است.

قرآن درباره جانشینی هارون، برادر موسی علیه السلام می فرماید: «و موسی به برادرش هارون گفت: جانشین من در میان قومم باشد و (آنها را) اصلاح کن و از روش مفسدان پیروی منما».(3)

موسی علیه السلام خود، برادرش هارون را به عنوان جانشین قرار داد و به نقش مردم اشاره ای نکرد. حتّی در مواردی هم که به اقدام مردم اشاره شده است، هیچ گاه

1- . صحیح بخاری، ج7- 8، ص342.
2- . بقره/ 124.
3- . اعراف/ 142.