امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 341

کنید.(1)

ابوبکر بعد از این که خلافت را حق قریش شمرد، خطاب به انصار گفت:

به خدا قسم شما انصار، آنانی هستید که مهاجران را مأوا دادید و یاریشان کردید و درکتاب خدا از شما یاد شده است. شما دوست داشتنی ترین مردم و گرامی ترینشان نزد مایید. و قطعا شایسته ترین مردم به تسلیم در برابر قضا و قدر و اوامر الهی هستید. شایسته نیست نسبت به مهاجران، حسد ورزید؛ چنان که [در دوران مبارزه] مهاجران را بر خود ترجیح دادید. پس از شما به دور است که به دست شما اختلاف درافتد و نسبت به خیری که خداوند به سوی برادران مهاجر شما سوق داده است، حسد ورزید.(2)

ملاکهایی که در سخنان ابوبکر برای استحقاق قریش برای خلافت مطرح شده، قابل تأمل است. ملاک اوّل، نَسَب قریش است که آنان از شاخصترین مردم عرب قلمداد شده اند. آیا حَسَب و نَسَب می تواند به عنوان ویژگی تعیین کننده و عمده در انتخاب امام و خلیفه رسول خدا صلی الله علیه و آله مطرح باشد؟ در پاسخ، به فرموده خداوند عالم در قرآن کریمش بسنده می کنیم که در ماجرای طالوت و جالوت، علم و قدرت جسمانی را ملاک صلاحیّت طالوت در فرماندهی آنان برشمرده است و ملاک آنان را که ثروت و مال و مکنت بود، رد فرمود.(3)

علاوه بر این، آیا آنان در همان ایّام، شاهد نبودند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اسامی بن زید را که جوانی کم سن و سال و فرزند آزاد کرده اش بود، به عنوان فرمانده لشکریان اسلام در جنگ با رومیان برگزید؟ آیا آنان مشاهده نکردند که در مقابل اعتراض معترضان، پیامبر صلی الله علیه و آله برمی آشوبد و همگی را امر به اطاعت از اسامه می فرماید؟ آیا اسامه دارای حَسَب و نسب و مال و منال بود که پیامبر صلی الله علیه و آله او را به عنوان فرمانده لشکریان انتخاب فرمود؟ به راستی چه ویژگیهایی در اسامه جوان بود که پیامبر صلی الله علیه و آله از

1- . صحیح بخاری، ج7، کتاب حدود، ص343؛ ابن قتیبی، الامامی و السیاسی، ص236.
2- . همان.
3- . بقره/ 247.