امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 342

میان همه مبارزان مسلمان، او را به عنوان فرمانده انتخاب کرد؟ تردیدی نیست که این ویژگیها، مال و منال و حسَب و نسَب نبود. بنابراین، چگونه خلیفه اوّل، شاخص بودن قریش را از حیث نسب در میان عرب، دلیل شایستگی آنان به خلافت می شمرد؟

ملاک دوم او، نیرو و قدرت قریش در میان عرب است. البته قدرت، عنصر مثبتی است، امّا هیچ گاه نمی تواند به تنهایی ملاکی برای برتری قومی بر قوم دیگر باشد. قدرتمندان بسیاری بوده و هستند که به هیچ وجه، شایستگی ریاست بر خلق خدا را ندارند؛ پس نه عقل و نه نقل، با این ملاکها مساعدت ندارد. بنابراین، ملاکهای نامبرده به هیچ روی نمی تواند به عنوان ملاک درستی در انتخاب خلیفه رسول خدا صلی الله علیه و آله مطرح باشد.

ابوبکر در ادامه سخنان خود، خطاب به انصار (شاید برای ساکت کردن آنان)، امر خلافت مهاجران را به عنوان خیری می داند که به تقدیر الهی، به سوی آنان رانده شده است. به چه دلیل، این خیر به سوی مهاجران سوق پیدا کرده است؟ آیا در قرآن سفارش شده که آنان حاکم باشند؟ آیا پیامبر خلافت آنان را به مردم گوشزد کرده بود؟ و یا صرفاً به دلیل همان برتری که ابوبکر در سخنانش در سقیفه مطرح کرد، آنان مستحق این منصب و محل نزول این خیر شدند؟ به هر حال، پاسخ همه این سؤالات، منفی است؛ زیرا نه در قرآن و سنت اشاره ای به خلافت مهاجران شده است و نه ملاکهای مطرح شده توسط ابوبکر می تواند چنین حقی را برای آنان اثبات کند.

5. موضع امام علی علیه السلام در انتخاب ابوبکر

همان گونه که در گزارش سقیفه آمد، انتخاب خلیفه اوّل، بدون حضور علی علیه السلام انجام شد. بعد از بیعت موافقان، گروه پیرو ابوبکر، به سراغ مخالفان رفتند تا از آنان برای ابوبکر، بیعت بگیرند. آنگاه که به عباس بن عبدالمطلب مراجعه کردند، او زیر