امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 346

امّا درباره این سؤال که چرا ابوبکر، عمر را به خلافت برگزید، باید گفت: معادله ای که آنان ترتیب داده بودند، نتیجه ای غیر از این نداشت. از این رو، امام علی علیه السلام درباره انتخاب عمر از جانب خلیفه اوّل می فرماید:

... تا این که اوّلی (خلیفه اوّل) به راه خود رفت (درگذشت) و خلافت را بعد از خود به ابن خطاب سپرد. [سپس امیرالمؤمنین به این بیت اعشی تمثّل جست که] «فرق است میان روزی که در پشت شتر نشسته و با دشواریها دست به گریبان بودم و روزی که با حیّان، برادر جابر در ناز و نعمت می گذرانیدم».

شگفتا که او در همان حال که در زمان حیاتش از مردم می خواست وی را از خلافت معاف کنند (و أقیلونی می گفت)، ناگهان آن را بعد از خود، برای دیگری منعقد ساخت. آن دو پستانهای خلافت را خیلی سخت و محکم در میان خود قسمت کردند. پس اوّلی آن را در جهت و ناحیه ای خشن و سرزمینی سنگلاخ قرار داد که جراحت رساندن آن، غلیظ و شدید و دست یازیدن به آن، زبر و باعث مجروح شدن و لغزش و فروافتادن در آن، فراوان و موارد عذرخواهی، بسیار بود. پس متصدی خلافت با چنین حالاتی، مانند کسی است که بر شتری سرکش سوار باشد؛ اگر مهار آن را محکم بکشد، پرده بینی شتر سوراخ و پاره می گردد و اگر مهار را رها سازد، خود را به هلاکت می افکند. به خدا سوگند که مردم به انحراف از راه راست و چموشی و نافرمانی مبتلا شده اند، دگرگونی در آنها راه یافته و به جای راه پیمایی در طول جادّه، از عرض آن (که موجب گمراهی است) می روند. پس در این مدّت دراز، با رنجی بسیار سخت، صبر کردم.(1)

همان گونه که در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است: «آن دو، پستانهای خلافت را خیلی سخت و محکم در میان خود قسمت کردند» آنان امر خلافت را به گونه ای در میان خود مستحکم کرده بودند که به طور طبیعی باید همان پیش می آمد که آمد.

پس آنچه از این ماجرا می توان دریافت، این است که اگر عمر بن خطاب، از