امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 347

طرفی این شعار را مطرح کرد که اجحاف بر عرب است که نبوت و امامت، در بنی هاشم جمع شود و برای تحقق آن کوشید و از طرف دیگر، برای عدم استحقاق انصار برای امر خلافت، چنین استدلال کرد که چون پیامبر صلی الله علیه و آله از میان شما نیست، پس امامت هم به شما نمی رسد، همه اینها برای این هدف بود که خلافت را فقط برای مهاجران اثبات نماید که ابوبکر و عمر از سرانشان بودند.

از این رو، از همان ابتدا معلوم بود که خلافت در میان کدام طایفه و تبار، تحقق خواهد یافت و قابل پیش بینی بود که چه کسی در ابتدا و بعد از آن، خلیفه خواهد شد؛ خصوصا زمانی که عثمان بن عفّان در حالت بیهوشی ابوبکر، از پیش خود، نام عمر بن خطاب را به عنوان خلیفه بعد از او در نامه ابوبکر می نویسد و خود نیز بعد از عمر، خلیفه می شود، چگونگی ترتیب معادله خلافت، بیشتر روشن می شود.

از همه اینها رساتر، شاید مطلبی است که معاویه در جواب نامه محمّد بن ابی بکر به او نوشته است؛ آنگاه که معاویه در مقابل علی علیه السلام موضع می گیرد، محمّد بن ابی بکر، او را در نامه ای سرزنش می کند و معاویه نامه ای در جوابش می نویسد و مطالبی را متذکر می شود. از جمله، در جایی از نامه می گوید:

در زمان گذشته، ما بودیم و پدر تو (ابوبکر) هم با ما بود و فضیلت علی بن ابی طالب[ علیه السلام ] و لازم بودن حق او بر گردن خود را می شناختیم. در آن هنگام که خداوند آنچه را که برای پیامبرش صلی الله علیه و آله خواسته بود، انجام داد و وعده خود را درباره او اتمام نمود و دعوت او را آشکار ساخت و حجت او را روشن نمود و او را به بارگاه خود برگرفت، اوّلین کسانی که حقّ او را گرفتند و با امر واقعی او (خلافتش) مخالفت ورزیدند، پدر تو و فاروقش بود. آن دو نفر، براین اقدام، اتفاق وقرار داشتند.(1)