امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 35

3. ولایت، ولی

ولاء، وَلایت، وِلایت، ولی، مولی، اولی و امثال آنها، همه از ماده (و ل ی) اشتقاق یافته است. این واژه، از پراستعمال ترین واژه های قرآن کریم است که به صورتهای مختلفی به کار رفته است. در 124 مورد، به صورت اسم و 12 مورد، در قالب فعل به کار آمده است. معنای اصلی این کلمه، چنان که راغب در المفردات گفته است، قرار گرفتن چیزی در کنار چیز دیگری است، به نحوی که فاصله ای در کار نباشد. به همین مناسبت، طبعا این کلمه درباره قرب و نزدیکی به کار رفته است؛ اعم از قرب مکانی و قرب معنوی، و باز به همین مناسبت درباره دوستی، یاری و معانی دیگر استعمال شده است؛ چون در همه اینها، نوعی مباشرت و اتصال وجود دارد.(1)

راغب راجع به کلمه «ولایت» از نظر موارد استعمال، می گوید: وِلایت به کسر واو، به معنای نصرت است و امّا وَلایت به فتح واو، به معنای تصدّی و صاحب اختیاری یک کار است. و گفته شده است که معنای هر دو، یکی است و حقیقت آن، همان تصدّی و صاحب اختیاری است.(2)

تفلیسی معتقد است که واژه «ولی» در قرآن به شش معنی آمده است:

1. فرزند: ﴿فَهَبْ لِی مِن لَّدُنک وَلِیّاً﴾؛(3) یعنی «ولدا»

2. یار: ﴿وَلَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلَّ﴾(4) یعنی «لم یکن له صاحب ینتصر به من ذَلّ أصابه» و نیز ﴿وَمَن یُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِیّاً مُّرْشِداً﴾(5) یعنی «صاحبا مرشدا».

3. خویشاوند: ﴿وَمَا لَکُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ﴾(6) یعنی «من قریب ینفعکم ولا

1- . همان، ص533 و 535.
2- . مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج3، ص255.
3- . مریم/ 5.
4- . بنی اسرائیل/ 111.
5- . کهف/ 17.
6- . عنکبوت/ 22.