امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 352

احادیثی که در فضایل صحابه در زمان بنی امیّه برای نزدیکی به ایشان و ضربه زدن به بنی هاشم جعل شده، این احادیث به گونه ای تنظیم شده است که از هر صحابی، یک الگوی شایسته برای اهل زمین می سازد و هر کس به یکی از ایشان ناسزا گوید و یا از آنان، به زشتی و بدی یاد کند، مورد لعن قرار می گیرد.(1)

بنابراین، نتیجه تأویلات و اجتهاد به رأی خلفا این شد که در دوران حاکمیّت بنی امیّه، این نظریّه با مقاصد سیاسی مطرح شده توجیه خلافت و به ویژه عملکرد معاویه و حامیان وی، مصونیت از انتقاد، تفرقه مسلمانان و بالاخره سرکوبی دشمنان معاویه، از اهم مقاصدی است که با نظریه عدالت تمام صحابه، می توانستند به آنها برسند.(2)

از موضوعاتی که در تاریخ اسلامی از گزند تأویلات، اجتهادات و حوادث اجتماعی مصون نماند، احادیث نبوی است. ابتدا دوره ای سپری شد که جمع آوری احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله ممنوع شد و سپس در زمانی به علل مختلف و کاملاً مشخص، احادیثی جعل شد و آنها را به پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت دادند.

در این جا مناسب است تاریخچه و علل این تحولات در حدیث را اجمالاً مورد بررسی قرار دهیم.

ج. منع کتابت حدیث نبوی صلی الله علیه و آله

تاریخچه منع کتابت احادیث نبوی به زمان رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله برمی گردد. مهاجران قریش، عبداللّه بن عمرو بن عاص را از نگارش حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله منع کردند و به او گفتند: «تو هرچه از پیامبر می شنوی، می نویسی؛ در صورتی که رسول خدا صلی الله علیه و آله هم بشر است و در خوشحالی و خشم، سخنی از دهانش بیرون می آید». چنان که همین مهاجران، مانع نوشتن وصیت نامه پیغمبر صلی الله علیه و آله در آخرین دقایق حیات آن