امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 36

ناصرٍ ینصرکم».

4. پروردگار: ﴿قُلْ أَغَیْرَ اللّهِ أَتَّخِذُ وَلِیّاً فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ﴾(1) یعنی «أتّخذ ربّا» و نیز ﴿أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِیَاء فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ﴾(2) یعنی «هو الربّ» از این معنی در قرآن بسیار است.

5. ولی به معنای خدا و أولیا به معنای خدایان: ﴿مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاء﴾(3) یعنی «الإلهه»

6. نصیحت کننده: ﴿لاَّ یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاء مِن دُوْنِ الْمُؤْمِنِینَ﴾(4) یعنی «فی المناصحی» و نیز در سوره نساء، آیه 144 و ممتحنه، به همین معنی آمده است.

واژه مولی در روایت معروف «من کنت مولاه فعلی مولاه» که اعلام نصب حضرت علی علیه السلام به امامت از جانب خداست، از ریشه (و ل ی) است و ارتباط معنایی آن با امام، در بحث امامت، حائز اهمیّت است. مخالفان شیعه، غالبا گفته اند که مولی به لحاظ لغت، ربطی به امام و «مفترض الطاعی والریاسی» ندارد. شیخ مفید، تک نگاره ای(5) در ردّ دیدگاه آنها نوشته و با استناد به سروده های شاعران مُخضرم (شعرایی که دوره جاهلیّت و اسلام را درک کرده اند)؛ یعنی شاعرانی چون اخطل، کمیت، قیس بن سعد بن عباده و حسان بن ثابت، اثبات می کند که معنای ولی در حدیث یاد شده، فقط امام است.

گفتار چهارم: تعریف امام و امامت

اشاره

مروری بر تعریفهایی که در جدول ارائه شد، نشان می دهد که غالبا تعریف امامت، نزد متکلمان و حتی بین فرق مختلف کلامی یکسان بوده است و تفاوت

1- . انعام/ 14.
2- . شوری/ 9.
3- . عنکبوت/ 41.
4- . آل عمران/ 28.
5- . شیخ مفید، رسالی فی معنی المولی، نسخه خطی، کتابخانه مرعشی نجفی، مجموعه شماره 243.