امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 366

حدود خدایی ضایع نشود.(1)

د. ادامه داستان سرایی در زمان خلیفه سوم

همان گونه که قبلاً گذشت، داستان سرایی از عادات قبل از اسلام و دوران جاهلیت قوم عرب بود. پیامبر صلی الله علیه و آله در دوران خود، آن را منسوخ فرمود، اما در زمان خلیفه اوّل، بار دیگر آن رسم قدیمی، زنده شد. یکی از قصاصون صدر اسلام، تیم داری از یهودیان یمنی بود و در سال نهم هجرت، به اسلام گروید. او قهرمان افسانه جساسه است. در عصر خلیفه سوم، وی اجازه یافت تا هفته ای دو روز در مجالس و مساجد حاضر شود و افسانه های خود را از اخبار امم گذشته و دیگر وقایع، نقل کند.

ه. طرد اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و بی مهری و ظلم نسبت به آنان

در کنار مفاسدی که در دستگاه عثمان ایجاد شده بود و به رغم عزیز بودن برخی فسّاق در دستگاه خلافت، اصحاب خاص رسول خدا صلی الله علیه و آله و مؤمنان حقیقی، در آن حکومت جایی نداشتند و از جانب حکومت، مورد بی مهری و ظلم قرار می گرفتند.

افرادی چون ابن مسعود از طایفه هذیل، عمّار یاسر از بنی مخزوم و ابوذر از قبیله غفار، از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و مؤمنان حقیقی بودند که مورد بدرفتاری از جانب دستگاه خلافت عثمان واقع شدند. عثمان، ابوذر را که مدافع حق و عدالت بود، به جرم مبارزه با بدعتها و بی عدالتیها، به ربذه تبعید کرد.(2)

بی شک، وجود چنین مشکلات و ناهنجاریهایی در جامعه اسلامی، جز منحرف شدن خلافت بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله از مسیر اصلی آن، علت دیگری نداشت. آنگاه که امامت بعد از نبی صلی الله علیه و آله به سبب اجتهادات شخصی خلفا، از جایگاه اصلی اش خارج شد و به دنبال آن اجتهادات اولیّه، اجتهادات دیگری رخ داد، تا بدان جا که برخی از اجتهادات با نصوص مسلّم قرآنی و سنّت نبوی مخالف بود، باید در مدّتی کوتاه،