امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 379

چگونه می توان از همه آن مردم انتظار داشت که خواهان حکومتی دینی چونان حکومت رسول خدا صلی الله علیه و آله باشند؟ حتی این امر را در برخی صحابه خاص پیامبر صلی الله علیه و آله مانند طلحه و زبیر و... می توان مشاهده کرد که چگونه به مال اندوزی پرداختند و آنگاه که امام علی علیه السلام حکومت دینی و عادلانه رسول خدا صلی الله علیه و آله را تجدید بنا نمود، در مقابل آن حضرت قد علم کردند.

بنابراین، آنچه می توان از این مطالب نتیجه گرفت، این است که مردم با انگیزه های گوناگون به سراغ امام علیه السلام رفتند؛ برخی صرف تغییر حکومت را مد نظر داشتند، برخی برای رفع ظلم و برخی نیز برای بازگشت حکومت اسلامی به جامعه، به آن امام علیه السلام مراجعه کرده بودند و همه این گروهها تصور می کردند که با حکومت امام علی علیه السلام می توانند به هدف خویش نایل آیند.

5. موضع امام علیه السلام در قبال پیشنهاد بیعت

امام علی علیه السلام از روزی که ابوبکر به خلافت رسید، تا روزی که خود به شهادت رسید، خلافت را حق خویش می دانست که خداوند توسط پیامبرش به او تفویض فرموده بود و اهل بیت علیهم السلام را کشتی نجات امت می دانست و به اعتقاد او، غیر از اهل بیت علیهم السلام کسی شایستگی جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله را ندارد.(1)

حال این سؤال مطرح است که چرا به رغم اصرار زیاد مردم برای بیعت، امام علیه السلام از قبول خلافت اکراه می ورزید؟ آیا نظر امام علیه السلام تغییر یافته بود؟ یا امام علیه السلام قصد تعارف داشت؟

شاید بهترین پاسخ به این سؤال، مطلبی باشد که امام علیه السلام در تحلیل اوضاع و احوال جامعه اسلامی بعد از قتل عثمان دارند. امام علیه السلام در این باره فرمود: «ما امری را پذیرفته ایم که دارای رویها و رنگهای گوناگون است؛ نه عقلها زیر بار آن می روند و