امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 380

نه دلها بر آن استوار می شوند».(1)

این رویها و رنگهای گوناگون چیست که امام علیه السلام از آن بیم دارد و سبب شده است که استقبال بی شائبه مردم را رد کند؟ چرا از ارتحال پیامبر صلی الله علیه و آله تا قبل از خلافت عثمان، فعالیتش برای زمامداری بود و حال برای کناره گیری؟ این تغییر موضع به خاطر آن بود که هدف امام علیه السلام پی گیری کار پیامبر صلی الله علیه و آله بود تا امت از راه منحرف نشوند، اما اکنون زمامداری آن سه خلیفه، به نحوی مردم را از مسیر حقیقت منحرف کرده است که برگرداندنشان به راه راست، بسیار مشکل و بلکه محال است.(2)

مردمی که در سایه تربیت غیر اسلامی خلفا، خصوصا خلیفه سوم، از اسلام پیامبر صلی الله علیه و آله فاصله گرفته اند و در موارد بسیاری با آن بیگانه شده اند و بار دیگر تعصبهای جاهلی بر زندگی و اخلاق آنان سایه افکنده است و توجه به دنیا و مال و ثروت و مقام، بسیاری از خواص امت را دگرگون کرده است، منقاد طرحهای اصلاحی امام علیه السلام نخواهند شد. از طرف دیگر، افرادی در دوران خلافت خلفای پیشین، خصوصا دوران خلافت عثمان به قدرت رسیده و امارت و حکومت یافته بودند که ماهیتا سنخیتی با حکومت عدل پیامبر و راه و روش او نداشتند. حال، امامی که غیر از حکومت پیامبر صلی الله علیه و آله چیز دیگری در سر نمی پروراند، چگونه می تواند در کنار این افراد، آن اهداف مقدسی را که در نظر دارد، عملی سازد و آیا آنان به راحتی از طعمه فربهی که به چنگ آورده اند، دست خواهند برداشت؟ البته این پرسشی نیست که نیازمند پاسخ باشد؛ زیرا همه آنچه مولی علیه السلام پیش بینی کرده بود، بعد از قبول خلافت و در زمانی بسیار کوتاه تحقق یافت که در جای خود به نحو بایسته به آنها خواهیم پرداخت.