امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 389

حق مظلومان را از ظالمان بستانند. از این رو امام علیه السلام برای حاکم اسلامی بایستگیهایی قائل است و اموری را برایش ناشایست می شمارد. از جمله بایستگیهای حاکم اسلامی در دیدگاه امام علی علیه السلام وجود لیاقت رهبری جامعه اسلامی است. از این رو امام علیه السلام تعلیم و تأدیب او را امری لازم می داند؛(1) یعنی حاکم جامعه اسلامی باید فردی عالم و صالح باشد.

در کنار این بایستگیها، امام علیه السلام اموری را به عنوان ناشایستگیهای رهبر اسلامی گوشزد می فرماید که از آن جمله، رهبر نباید بخیل، جاهل، جفاکار و رشوه خوار باشد تا اموال مردم را حیف و میل نکند و سنّت رسول خدا صلی الله علیه و آله را تعطیل نسازد و منجر به نابودی امت نگردد.(2) از این رو امام علیه السلام نگران حاکمیت یافتن افراد جاهل و سلطه گمراهان به عنوان سیاست بود.(3)

ج. نقش قانون مداری در سعادت انسانها

دغدغه اجرای احکام و قوانین الهی، مهمترین امری بود که فکر و دل امام علیه السلام را در دوران حکومتش و حتّی دوران خلفای قبلی، به خود مشغول کرده بود.(4) بدون تردید، سعادت واقعی انسانها در سایه اجرای قوانین الهی به دست می آید. امام علی علیه السلام با قبول خلافت و حکومت مسلمانان، هدفی را دنبال می کرد که تنها می توانست در سایه اجرای قوانین و احکام الهی به آن هدف نایل شود. هدف امام علیه السلام حاکم ساختن عدالت در همه ابعاد جامعه بود که تنها با اجرای بی قیدوشرط احکام الهی می توانست به این هدف دست یابد.

1- . محمّد عبده، شرح نهج البلاغه، ص129.
2- . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج8، ص131 و ج1، ص207.
3- . محمّدتقی جعفری، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج25، ص44.
4- . ولید مرتکب شرب خمر شد، اما عثمان راضی نشد او را حد بزند. علی علیه السلام او را حد زد و فرمود: «تا من باشم، هیچ حدی از حدود خدایی ضایع نخواهد شد.» شیخ طوسی، تلخیص الشافی، تحقیق سیدحسین بحرالعلوم، ج2، ص156.