امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 390

د. نقش مردم در سلامت جامعه

درباره نقش مردم در سلامت جامعه، نظریه هایی وجود دارد که مرحوم علامه محمدتقی جعفری درباره تعیین عامل اصلی مدیریت اجتماعی و سیاسی که تضمین کننده سلامت جامعه می باشد، سه نظریه عمده را مورد بررسی قرار داده است:

نظریه اوّل، مبتنی بر نقش زمامدار در جامعه است. بر اساس این نظریه، با وجود زمامدار شایسته، جامعه مسیر طبیعی و اصولی خود را طی کرده، مدیریت موفقی ایجاد خواهد شد. مرحوم علاّمه جعفری با طرح ماجرای حکومت امام علی علیه السلام و این که با وجود شایستگی عالی امام علیه السلام در امر اداره جامعه، چون مردم از لیاقت کافی برخودار نبودند، حکومت امام علیه السلام نتوانست ادامه یابد، این نظریه را مورد انتقاد قرار داده است.

نظریه دوم، نقش مردم را عامل اصلی در اداره جامعه دانسته است. این نظریّه با برخی منابع اسلامی سازگاری دارد. در حدیث آمده است: «هرگونه که باشید، بر شما زمامداری می کنند».(1)

در جای دیگری امام علیه السلام می فرماید:

اگر از فرهنگ اصلاحی (امر به معروف و نهی از منکر) و هرگونه ارشاد و تعلیم و تربیت برای سازندگی بی بهره باشید، اشرار بر شما مسلّط می گردند و سپس هرچه دعا کنید و اصلاح خود و جامعه را از خدا بخواهید، مستجاب نخواهد گشت.(2)

خداوند سبحان می فرماید: «خدا موقعیت هیچ قومی را دگرگون نمی کند، مگر این که آنان تغییری در وضع خودشان به وجود آورند».(3)

1- . «کما تکونوا یولّی علیکم» (متقی هندی، کنز العمال، ج6، ص89).
2- . فیض الاسلام، نهج البلاغه، نامه 47.
3- . ﴿إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ﴾ رعد/ 11